Η Λογοκρισία ως πρακτική του κράτους για την καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης μέσω της τέχνης ή του τύπου επιβιώνει ακόμη και στη δημοκρατική συνθήκη. Eιδικότερα, στην Ελλάδα από την αποκατάσταση της δημοκρατίας κι έπειτα- δηλαδή κατά την περίοδο της Γ΄ ελληνικής δημοκρατίας, η οποία είχε χαρακτηριστεί «η αυθεντικότερη δημοκρατία της νεότερης ελληνικής ιστορίας σ.1 Η διατύπωση αυτή προκύπτει ως συμπέρασμα από τις εργασίες του Ε΄ Συνέδριο Ελληνικής Εταιρίας Πολιτικής Επιστήμης, Δεκέμβριος 1994»- έχουν καταγραφεί μία σειρά από περιστατικά λογοκρισίας της τέχνης, είτε στον τομέα των εικαστικών, είτε σε αυτόν του θεάτρου ή ακόμη και του κινηματογράφου (θυμηθείτε την υπόθεση επαπειλούμενης λογοκρισίας του Trainspotting το 1996).
Ορισμένες εμβληματικές περιπτώσεις λογοκρισίας είναι αυτές που συνέβησαν στο πλαίσιο εκθέσεων εικαστικών Outlook 2003, όταν αποκαθηλώθηκε το έργο του βέλγου καλλιτέχνη Τιερί ντε Κορντιέ με την αιτιολογία ότι προσέβαλε θρησκευτικά σύμβολα και στην έκθεση Art Athina 2007, όταν κατασχέθηκε το έργο της Εύας Στεφανή με την κατηγορία της προσβολής εθνικών συμβόλων: το δυστυχές είναι πως και στις δύο περιπτώσεις η λογοκρισία εφαρμόστηκε μετά από πίεση που ασκήθηκε στην πολιτική εξουσία από την τότε ανερχόμενη Ακροδεξιά.
Φυσικά, λίγα χρόνια αργότερα, η κοινοβουλευτικοποιημένη πλέον Χ.Α. δεν είχε την ανάγκη της θεσμικής πολιτικής εξουσίας, όταν το 2012 πέτυχε εν τέλει, μέσα από αλλεπάλληλους τραμπουκισμούς συντελεστών και θεατών και με την ανοχή της αστυνομίας, τη ματαίωση της παράστασης Corpus Christi που ανέβαινε στο θέατρο Χυτήριο. Όσο και να θέλαμε, ποτέ δε θα μπορούσαμε ξεχάσουμε την στιγμή κατά την οποία ο Η. Παναγιωτάρος της Χ.Α, ως νεόκοπος βουλευτής, παραληρούσε για τις «γαμημένες αλβανικές κωλοτρυπίδες» κεφαλαιοποιώντας πολιτικά την επίκληση σε κυρίαρχες ιδεοληψίες για τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την φυλή και ενεργοποιώντας τα πιο συντηρητικά ιδεολογικά αντανακλαστικά μερίδων της μικροαστικής τάξης στην Ελλάδα.
Και κάπως έτσι, στα χρόνια «της πρώτης φοράς μνημονιακή Αριστερά» φτάνουμε στην υπόθεση της ματαίωσης της παράστασης Η ισορροπία του Νash, σε σκηνοθεσία Πηγής Δημητρακοπούλου, το κείμενο της οποίας περιελάμβανε αποσπάσματα από το βιβλίο του Σάββα Ξηρού: Η Μέρα Εκείνη – 1.560 ώρες στην εντατική – Μια μαρτυρία για το δικό μας Γκουαντάναμο (Aυτοέκδοση/Αlicia Romero, 2006).
Η απόφαση της ματαίωσης της παράστασης σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε το Εθνικό Θέατρο, πάρθηκε για την προστασία του θεσμού «από την καλλιέργεια στρεβλών εντυπώσεων ότι το «ότι το Εθνικό Θέατρο, αντί να προβάλει τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και το γόνιμο προβληματισμό, στηρίζει εγκληματίες για πάντα καταδικασμένους στη συνείδηση του ελληνικού λαού». Σημειώνεται ότι αναφορικά με την παράσταση και το περιεχόμενο της, δημόσιες παρεμβάσεις πραγματοποίησαν η πρεσβεία των ΗΠΑ, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης αλλά και η ΜΚΟ «Ως εδώ».
Προσπερνώντας τα αυτονόητα σχετικά με την ανάγκη υπεράσπισης της ελευθερίας της έκφρασης ως θεμέλιο της δημοκρατικής κοινωνίας, αξίζει να υπογραμμίσουμε αυτό που παλιότερα έχει πει και ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Στάθης Λιβαθηνός – ο οποίος εν τέλει πήρε και την απόφαση για την αυτολογοκρισία της παράστασης- ότι δηλαδή η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού θεάτρου προορίζεται να κάνει ερευνητική δουλειά και αυτό το σκοπό υπηρετεί από το 1996, οπότε και ιδρύθηκε.
Αν λοιπόν καμία έκπληξη δε γεννάται που ο νέος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας αλλά και σημαντική μερίδα των ΜΜΕ επιχειρούν να εκμεταλλευτούν πολιτικά την υπόθεση, διατυμπανίζοντας τη μεγάλη «στενοχώρια» τους που ξοδεύονται τα λεφτά των φτωχών πολιτών για να ανεβαίνουν παραστάσεις που βασίζονται σε έργα «εγκληματιών» – για να μη σχολιάσω την παρέμβαση του εκπροσώπου της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ελλάδα Ντέιβιντ Πιρς μέσω twitter/#aprokalipti paremvasi-ntrepomai na to pw imperialismo?- ωστόσο, θλίψη μεγάλη και προβληματισμό η υπαναχώρηση των εκπροσώπων των θεσμών σε αυτές τις πιέσεις, από τον διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου μέχρι το Υπουργείο Πολιτισμού και την ίδια την κυβέρνηση. Κρίμα κι άδικο πολύ βέβαια, γιατί ούτε η λογοκρισία του θεάτρου συγκαταλέγεται στα μνημονιακά προαπαιτούμενα, και δεν απορρέει ως δέσμευση της Συμφωνίας που υπεγράφη το καλοκαίρι με τους θεσμούς.
Όπως όμως λέει και η δημιουργός της παράστασης Πηγή Δημητρακοπούλου σε επιστολή της «δεν κινδυνεύει πια από κανέναν Σάββα Ξηρό η Δημοκρατία μας κύριοι, αυτός έχει αφοπλιστεί χρόνια τώρα. Κινδυνεύει από πολλά άλλα, πολύ πιο σοβαρά, που τα ξέρουμε καλά όλοι μας».
Σήμερα Παρασκευή στις 7:30 μαζευόμαστε έξω από το Εθνικό Θέατρο (Αγίου Κωνσταντίνου) για να διαμαρτυρηθούμε ενάντια στη λογοκρισία.
Ολόκληρη η επιστολή της Πηγής Δημητρακοπούλου εδώ: http://www.athinorama.gr/theatre/article/dilosi_tis_pigis_dimitrakopoulou_gia_tin_isorropia_tou_nash-2511955.html
*Ενώ γραφόταν αυτό το κείμενο το ΔΣ του Εθνικού Θεάτρου εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία εκφράζει την αντίθεση του στην ματαίωση της παράστασης: http://www.athinorama.gr/theatre/article/nea_anakoinosi_apo_to_ethniko_theatro-2511974.html
Υποσημειώσεις
K-lab Zone
Δημήτρης Πούλιος
Θανάσης Βακαλιός