Η Λέντια βλέπει τα φώτα του κόσμου να σβήνουν

-Ποιόν αγαπάς πιο πολύ, άνθρωπε αινιγματικέ, πες μου; 

[…]

-Την πατρίδα σου;

-Αγνοώ σε πιο γεωγραφικό πλάτος είναι η θέση της. […]

-Ε ! λοιπόν, εσύ τι αγαπάς παράξενε ξένε;

-Αγαπώ τα σύννεφα…, τα σύννεφα που περνούν…, εκεί πέρα…, τα υπέροχα σύννεφα!

Charles Baudelaire: “Ο Ξένος”

Η νέα δουλειά τής έφερε ξανά στο νου όλα αυτά που σκεφτόταν σαν παιδί.

Από μικρή η Λέντια δεν ήθελε να έχει καμιά σχέση με τη γη και το έδαφος, ήθελε να ζει κάπου εκεί ψηλά ανάμεσα στα αστέρια. Εκεί θεωρούσε ότι ήταν η δικιά της πατρίδα, ο δικός της φυσικός χώρος.

Και μην υποτιμάτε αυτή την υπέροχη σκέψη σαν μια αφελή αυταπάτη ενός νεαρού κοριτσιού. Η ίδια της η γλώσσα την έστελνε στον ουρανό.

Βλέπετε, σε αντίθεση με τις περισσότερες γλωσσικές παραδόσεις και πολιτιστικά πρότυπα, στα αλβανικά η έννοια του “χώρου” δεν έχει να κάνει με τη γη. Το hapësirë [χώρος-space] είναι εναέριο, αναφέρεται περισσότερο στο χώρο ανάμεσα στα αστέρια. Μια κατάσταση που πετάς. Απ’ την άλλη η έννοια του “εδαφικού” [ground-grounded] παραπέμπει σε οτιδήποτε έχει να κάνει με τη γη.

Αλλά η γη ήταν για τη Λέντια κάτι το απροσδιόριστο, και κυρίως αφιλόξενο.

Οι γονείς τής δώσανε το όνομα μια μυθικής χώρας της Μικράς Ασίας*, γεννήθηκε στη Παλάσα στη σκιά του Λογαρά, δημοτικό πήγε στα Γιάννενα, γυμνάσιο στη Λαμία, Λύκειο και Πανεπιστήμιο στην Αθήνα, έκανε μεταπτυχιακό στη Ρώμη ενώ τα τελευταία χρόνια δούλευε στο Σαν Φρανσίσκο. Ήταν από παντού, αλλά ένιωθε ότι δεν ήταν από πουθενά. Αυτή η τραγική αίσθηση ότι απλά δεν είσαι από εδώ όπου και αν είναι το “εδώ”. Στο δωμάτιό της έβρισκες πάντα ανοιχτή μια βαλίτσα, σαν έτοιμη να φύγει.

Αν όμως η γη τής φαινόταν απλά κάτι ξένο, η εγκαταλελειμμένη γη την τρομοκρατούσε.

Θυμάται ακόμα εκείνα τα καλοκαίρια που ανέβαινε με το παππού της στο Λογαρά. Ήταν περίπου δυο ώρες δρόμος από τον Αϊ Δημήτρη σε εκείνο το ξέφωτο πάνω από το φαράγγι του Δραλλέου, όπου έβλεπες σχεδόν όλους τους οικισμούς. Φτάνανε πάντα στο σούρουπο, εκείνη τη στιγμή που οι βουνοπλαγιές αρχίζουν να σκοτεινιάζουν και δυσκολεύεσαι να διακρίνεις πλέον τις κεραμοσκεπές και τα σπίτια από την υπόλοιπη πλαγιά. Πλέον δεν είχε μείνει κανείς*. Η νύχτα έπεφτε και τα χωριά παρέμεναν σκοτεινά και σιωπηλά.

Αυτά τα σκοτάδια τη φόβιζαν. Για αυτό, γυρνούσε το βλέμμα της στον καλοκαιρινό ουρανό. Εκεί είχε φωτεινά αστέρια, το φεγγάρι ήταν λαμπερό, ενώ που και που σύννεφα σε περίεργους σχηματισμούς περνούσαν από μπροστά της. Τα λάτρευε τα σύννεφα. Ίσως αν ανέβαινε εκεί να έβλεπε κάπου στο βάθος ένα φωτεινό χωριό ή να άκουγε μακρινούς ήχους από κάποια πόλη πέρα από τα βουνά.

Όταν ρωτούσε τον παππού της που είχαν πάει όλοι, εκείνος πάντα της έδειχνε τον ουρανό. Λες να φύγαν όλοι και όλες για το hapësirë; Θα ήταν πολύ ωραία. Άφηνε τον εαυτό της να πιστέψει μερικές φορές ότι πράγματι ομάδες ανθρώπων έφευγαν σιγά σιγά από την Παλάσα, τους Δρυμμάδες, τη Χειμάρρα και το Κούδεσι σκαρφάλωναν στο Λογάρα, πηδούσαν στα σύννεφα και από εκεί ψηλά στα αστέρια.

Αυτές τις σκέψεις έκανε όταν την δέχτηκαν σε εκείνη την θέση στην ESRI*.

Θα δούλευε σε ένα πρόγραμμα ερμηνείας των βραδινών δορυφορικών λήψεων της NASA [Nasa’s Black Marble Maps]. Την προηγούμενη χρονιά είχαν βγει νέες δορυφορικές απεικονίσεις της νυχτερινής δραστηριότητας στη γη και η ESRI είχε αναλάβει να τις συγκρίνει με αυτές του 2012 σε ένα πρόγραμμα που το ονόμασε “Lights on | Lights Out”*.

Η Λέντια ήταν ενθουσιασμένη. Θα έκανε για πρώτη φορά αυτό που ήθελε, θα ανέβαινε στα σύννεφα και θα κοιτούσε το μέλλον της ανθρωπότητας από ψηλά.

Η γη όμως ήταν λιγότερο φωτεινή από ότι περίμενε.

Για πρώτη φορά στα εικοσιπέντε χρόνια των νυχτερινών δορυφορικών λήψεων, η ανθρωπότητα είναι πιο σκοτεινή ή περίπου στα ίδια επίπεδα με την αμέσως προηγούμενη πενταετία, εκτός από κάποιες συγκεκριμένες εξαιρέσεις. Οι παράγοντες ήταν πολλοί και συγκρουόμενοι και δύσκολα μπορούσαν να βγούν ξεκάθαρα συμπεράσματα γιατί συμβαίνει αυτό.

Η Ευρώπη έσβηνε τα φώτα της, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά σε συνδυασμό και με την εισαγωγή μεθόδων μείωσης της ενεργειακής απόδοσης και πιο φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων ηλεκτροδότησης. Εξαίρεση αποτελούν οι Σκανδιναβικές Χώρες και η περιφέρεια των Βρετανικών πόλεων. Αλλά και πάλι συμπεράσματα δε μπορούσαν εύκολα να βγουν με βάση τα δεδομένα που είχαν.

Αλλού τα πράγματα ήταν πιο ξεκάθαρα. Η Ινδία ήταν εντυπωσιακά φωτισμένη, αποτέλεσμα του εξηλεκτρισμού των αγροτικών περιοχών τα τελευταία χρόνια. Το 2012 σχεδόν ένα τέταρτο του πληθυσμού (304 εκατ.) δεν είχε πρόσβαση σε ηλεκτρισμό. Σήμερα η κυβέρνηση της Ινδίας έχει ανακοινώσει ότι μόνο 18,500 οικισμοί έχουν μείνει χωρίς ρεύμα. Πάλι όμως η εικόνα εξαπατούσε καθώς «εξηλεκτρισμένος» οικισμός θεωρείται στην Ινδία αυτός που μόνο το 10% των νοικοκυριών έχουν πρόσβαση σε ρεύμα.

Στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία, το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και μεγάλο μέρος του Ιρακ φαίνονται φωτισμένα. Όμως το βλέμμα της Λέντια και των περισσότερων συναδέρφων της καρφώθηκε αλλού. Στη Συρία, που κυριαρχούσε το σκοτάδι.

Πρώτη φορά έβλεπε μέσα από μια δορυφορική λήψη την εικόνα της απόλυτης καταστροφής. Για τη Συρία δεν υπήρχε κάποιο ερμηνευτικό κενό, κάποια αμφιβολία για το τι συνέβαινε. Όσα χρόνια και αν περάσουν, όσο και αν εξελιχθεί η ανθρωπότητα, η εικόνα του πολέμου και της μετανάστευσης παραμένει η ίδια. Σκοτάδι.

Αυτό γίνεται σε ένα τόπο όπου σχεδόν ο μισός πληθυσμός έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα σπίτια του και το 83% της χώρας έχει σβηστά φώτα λόγω των βομβαρδισμών και της καταστροφής του πολέμου.

Την έπιασε πάλι εκείνο το αίσθημα απελπισίας που ένιωθε σαν παιδί.

Ήθελε μετά μανίας να αλλάξει το χρώμα σε αυτό που έβλεπε. Σκεφτόταν να πειράξει το σύστημα, να ζωγραφίσει πάνω στην εικόνα. Τόσα προγράμματα που μάθαινε τόσα χρόνια, να είχανε επιτέλους καμιά αξία φωτίζοντας το σκοτάδι. Πήγε η σκέψη της εκεί που ένιωθε ασφαλής, στον ουρανό και τα σύννεφα. Φαντάστηκε να ανεβαίνει εκεί ψηλά και να σπρώχνει ένα σύννεφο προς τη γη…

«Μια μέρα -φίλοι μου καλοί-

ένα σταχτύ σύννεφο άφησε τον ουρανό του

κι έπεσε στη κάμαρά μου.

Καὶ τότε… όλα… έχασαν το χρώμα τους.

Η Θλίψη έγινε σταχτιά.

Σταχτιά κι η χαρά.

Σταχτύς κι Έρωτας.

Καὶ σταχτύς -ἀλίμονο- κι ο Θάνατος.»

Μενέλαος Λουντέμης

* Η μυθική χώρα της Μ. Ασίας είναι η Ομηρική Μαονία ή Λυδία. Τη δεκαετία του 1990 σχεδόν εφτά στους δέκα από τους κατοίκους των χωριών και οικισμών της Χειμμάρας είχαν εγκαταλείψει τα βουνά για την Ελλάδα, την Ιταλία ή τις μεγαλύτερες Αλβανικές πόλεις. Η ESRI είναι εταιρεία που δραστηριοποιείται στα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) και στη Χωρική Ανάλυση, γνωστή για το πρόγραμμα ArcGis. Πληροφορίες για το πρόγραμμα Lights on | Lights out θα βρείτε εδώ.