Της Mary L. Gray σ.1Mary L. Gray is a researcher at Microsoft Research, a fellow at Harvard’s Berkman Center for Internet and Society and an associate professor at Indiana University. She is co-writing a book about the future of work with computer scientist Siddharth Suri. She wrote this for the Los Angeles Times.
Η παγκόσμια ψηφιακή γραμμή παραγωγής είναι εδώ. Οι εργάτες της μοχθούν πάνω από πληκτρολόγια υπολογιστών, εκτελούν παρασκηνιακές εργασίες (tasks) που βοηθούν το Ίντερνετ να φαίνεται έξυπνο και λειτουργικό. Βάζουν ταμπέλες όπως «οικογένεια» ή «θεματικό πάρκο» σε φωτογραφίες, ελέγχουν ότι οι διαδικτυακοί σύνδεσμοι λειτουργούν, επιβεβαιώνουν διευθύνσεις για το Yelp και τσεκάρουν ποστ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έχουν επισήμανση «για ενήλικους»
Οι εταιρείες, από τις μικρότερες start-up μέχρι τις μεγαλύτερες φίρμες, μπορούν πλέον να κατακερματίζουν τα πάντα σε μικρότερα έργα, από τον προγραμματισμό συναντήσεων μέχρι τον εντοπισμό σφαλμάτων σε ιστοσελίδες, την εύρεση στοιχείων για τις πωλήσεις και τη διαχείριση των αρχείων προσωπικού των μόνιμων εργαζομένων. Αντί να πληρώνουν για υπηρεσίες, οι εταιρείες απλά ποστάρουν τις ανάγκες τους στο διαδίκτυο.
Αυτή η διαδικτυακή εργασία με το κομμάτι, ή “crowdwork” σ.2 Το crowdwork αναφέρεται στον κατακερματισμό μιας εργασίας σε πολλές επιμέρους διαδικασίες και το κάλεσμα στο ευρύ, διαδικτυακό κοινό για να βοηθήσει. Ενώ ο όρος αρχικά συνδέθηκε με εθελοντική εργασία στο ιντερνετ (π.χ. Wikipedia), με την επέκταση της χρήσης του, ξεκίνησε η αμοιβή των χρηστών που εμπλέκονται και αναπτύχθηκαν ιστοσελίδες που συγκεντρώνουν τα προσφερόμενα task. όπως συνηθίζεται να λέγεται, εκφράζει μια ριζική τομή στο πώς ορίζουμε την ίδια την εργασία.
Τα άτομα που εκτελούν αυτή τη δουλειά προφανώς δεν είναι υπάλληλοι με την παραδοσιακή έννοια ούτε όμως πρόκειται για ελεύθερους επαγγελματίες. Στην πραγματικότητα είναι «χρήστες» ή «πελάτες» σε διαδικτυακές πλατφόρμες που παραδίδουν προ-κοστολογημένες εργασίες όπως όλα αυτά τα πακέτα DIY, που είναι έτοιμα προς συναρμολόγηση. Οι συναλλαγές δεν δεσμεύονται από τη σχέση εργοδότη-εργαζόμενου αλλά από τις συμφωνίες χρηστών και τους όρους χρήσης που περισσότερο μοιάζουν με άδειες λογισμικού παρά με συμβόλαια εργασίας.
Ερευνητές στο πρόγραμμα Martin για την τεχνολογία και την απασχόληση του πανεπιστημίου της Οξφόρδης υπολογίζουν ότι σχεδόν το 30% των δουλειών στις ΗΠΑ μπορεί να οργανωθεί με αυτό τον τρόπο μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια. Ξεχάστε την εξέγερση των ρομπότ και τη μακρινή απειλή της αυτοματοποίησης. Το άμεσο ζήτημα είναι η Uber-οποίηση της ανθρώπινης εργασίας [εφαρμογή εθελοντικής διασύνδεσης μη επαγγελματιών χρηστών], ο κατακερματισμός των θέσεων απασχόλησης σε δουλειές που έχουν ανατεθεί εκτός της επιχείρησης και η διάλυση των μισθών σε μικροπληρωμές.
Στις ΗΠΑ αλλά και εκτός αυτών, οι πληρωμές για εργασίες που ολοκληρώνονται μέσω crowdwork μπορεί να καθορίζουν τη διαφορά ανάμεσα στο να τα βγάζεις πέρα και στο να αποταμιεύεις για ένα σπίτι ή να ολοκληρώνεις σπουδές. Αλλά, όπως συνειδητοποίησε ο Riyaz Khan, ένας 32-χρονος από μια μικρή πόλη στην παραλιακή πολιτεία του Andhra Pradesh στην Ινδία, υπάρχουν σοβαρά μειονεκτήματα στο να εργάζεσαι με τους όρους που ορίζονται από κάποιον που δεν θα γνωρίσεις ποτέ και δεν έχει καμία νομική υποχρέωση απέναντι σου.
Η ομάδα μου στη Microsoft Research πέρασε δύο χρόνια μελετώντας τις ζωές εκατοντάδων αμερικανών και ινδών crowdworkers όπως ο Khan, για να κατανοήσει πώς διαχειρίζονται αυτή την αναδυόμενη μορφή απασχόλησης και τις ιδιοτροπίες της. Ο Khan, όταν τον συναντήσαμε, είχε περάσει τρία χρόνια βρίσκοντας δουλειές στην Amazon Mechanical Turk. Η AMT είναι μια από τις μεγαλύτερες διαδικτυακές αγορές εργασίας που συνδέει «παρόχους» από όλο τον κόσμο με «αιτούντες», συνήθως αμερικάνικες ή ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ή άτομα. Έκανε εργασίες για μεγάλες εταιρείες όπως η Google μέχρι μικρές σαν φωτοτυπάδικα της γειτονιάς.
Στις καλές μέρες, κέρδιζε 40 δολάρια σε 10 ώρες – πιο πολύ από 100 φορές περισσότερο από ότι έβγαζαν οι γειτονικοί αγρότες. Σύντομα, του ανατέθηκαν περισσότερες δουλειές από ότι μπορούσε να ολοκληρώσει μόνος του. Έτσι, προσέλαβε ντόπιους να δουλεύουν μαζί του από το σαλόνι του. Με αντάλλαγμα ένα μερίδιο της αμοιβής του, ο Khan βοήθησε την ομάδα του να δημιουργήσουν δικούς τους λογαριασμούς, τους έμαθε πώς να ολοκληρώνουν εργασίες αποτελεσματικά και βρήκε εκείνες τις δουλειές που ταίριαζαν περισσότερο στις δεξιότητες των εργαζομένων του. Εκείνος χειρίζονταν επίσης κάθε τελικό ζήτημα που προέκυπτε μετά την υποβολή κάποιας εργασίας. Διάλεξαν για τον εαυτό τους το όνομα Team Genius.
Μετά από τρία χρόνια, όντας εξαρτημένοι πλέον από αυτό το εισόδημα για να στηρίξουν την οικογένεια και φίλους, o Khan άκουσε ανησυχητικές φήμες για το κλείσιμο των λογαριασμών Ινδών εργαζομένων στην AMT. Ο ένας μετά τον άλλο, τα μέλη της Team Genius έχασαν τους λογαριασμούς τους.
Μετά συνέβη στον ίδιο. Ένα μέιλ από την ομάδα εξυπηρέτησης πελατών της Amazon δεν πρόσφερε κάποια περαιτέρω εξήγηση: «Λυπούμαστε αλλά ο λογαριασμός σας στην Amazon Mechanical Turk έκλεισε εξαιτίας μιας παραβίασης του συμφωνητικού συμμετοχής και δεν μπορεί να ανοίξει ξανά. Τυχόν πόροι που έμειναν στον λογαριασμό χάθηκαν και δεν μπορούμε να παράσχουμε κάποια επιπλέον διευκρίνιση ή βοήθεια. Μπορείτε να εξετάσετε τους όρους του συμφωνητικού συμμετοχής στο παρακάτω λινκ. Ευχαριστούμε που δοκιμάσατε το Amazon Mechanical Turk. Με εκτίμηση Laverne P. Εκτιμούμε την ανταπόκριση σας, παρακαλούμε να βαθμολογήσετε την απάντηση μας στο παρακάτω λινκ».
Χρησιμοποιώντας ένα λινκ επικοινωνίας, ο Khan έστειλε πολλά μηνύματα για να υπερασπιστεί την υπόθεση του. Έλαβε αυτοματοποιημένες απαντήσεις που τον ευχαριστούσαν για την υπομονή του αλλά δεν παρείχαν καμία πληροφορία για το πώς να διεκδικήσει ή να ανασύρει τους πόρους που είχε αποταμιεύσει στην ATM για εργασίες που είχε ολοκληρώσει τους τελευταίους δύο μήνες. Αντ’ αυτού τον παρέπεμψαν στη ρήτρα του συμφωνητικού «σχετικά με τους Περιορισμούς και τα Όρια», η οποία παραχωρεί στην AMT «το δικαίωμα να παύσει ή αναστείλει κάθε λογαριασμό πληρωμής για κάθε λόγο με απόλυτη ευχέρεια».
Μια τέτοια πολιτική δεν είναι αποκλειστικότητα της ΑΜΤ. Η αξιοποίηση των Όρων Χρήσης και των Συμφωνητικών Συμμετοχής σαν οδηγό για το πότε και το αν θα πληρωθούν οι άνθρωποι για εργασία που έχουν αποτελεσματικά ολοκληρώσει είναι συνήθης πρακτική στην περίπτωση του crowdworking. Εν τη απουσία κάθε νομικού ορισμού των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των εμπλεκόμενων πλευρών, αυτά τα συμφωνητικά λογαριασμών και υπηρεσιών μετατρέπονται στους εξ ορισμού προεπιλεγμένους εργατικούς νόμους.
Έξι μήνες αργότερα, χωρίς διευκρίνιση, ο Khan έλαβε τον τελευταίο μισθό του. Τα άλλα μέλη της Team Genius, αβέβαιοι για το πώς να βρουν μια λύση, δεν τα κατάφεραν. Κανείς ποτέ δεν έμαθε γιατί η AMT έκλεισε τους λογαριασμούς τους, παρόλο που υποπτεύομαι ότι γνωρίζουν ποιους όρους τους συμφωνητικού συμμετοχής παραβίασαν. Τακτικές όπως η αυτοματοποιημένη αποδοχή των δουλειών ή η μεταφορά ενός λογαριασμού σε άλλο πρόσωπο παραβιάζουν τους όρους της AMT αλλά είναι διευρυμένες εξίσου στις ΗΠΑ και την Ινδία από εκείνους που προσπαθούν να διαμορφώσουν μια εργασία πλήρους απασχόλησης που να εξασφαλίζει τα προς το ζην.
Η εμπειρία του Khan θα πρέπει να είναι μια προειδοποίηση για όλους μας. Το crowdwork μπορεί να φαίνεται ένα περιορισμένο παράδειγμα εργασίας που αφορά εκείνους που εργάζονται με κώδικα υπολογιστών και ανάπτυξη ιστοτόπων. Αλλά καραδοκεί να αποτελέσει ένα τσουνάμι αλλαγών για οποιονδήποτε έχει μια δουλειά ρουτίνας (όπως η συμπλήρωση αιτήσεων, η συμπλήρωση τυποποιημένων αναφορών και ο συντονισμός εκδηλώσεων η οποία μπορεί να σπάσει σε μικρά κομμάτια και να εκμισθωθεί διαδικτυακά.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι ιστοσελίδες που crowdwork δεν είναι απλά μια τεχνολογία που παρέχει χρήσιμες υπηρεσίες. Υπάρχουν σελίδες εργασίας που συμπεριλαμβάνουν ανθρώπους από όλο τον πλανήτη. Παρόλα αυτά δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες για το πώς θα έπρεπε να λειτουργεί αυτή η νέα μορφή εργασίας. Όπως η περίπτωση της Team Genius καταδεικνύει, το δικαίωμα να πληρώνεσαι για την εργασία σου δεν είναι πλέον εγγυημένο. Μένουν μετέωροι οι αιώνες αγώνων για την εργασία σε όλο τον κόσμο, από την απαγόρευση της παιδικής εργασίας μέχρι τη θέσπιση οδηγιών για την ασφάλεια στο χώρο εργασίας.
Εταιρείες όπως η Amazon, η GrubHubs, η Upworks και η Ubers, οι οποίες βγάζουν κέρδος από την προώθηση αυτής της νέας εργασιακής σχέσης σίγουρα φέρουν ευθύνη. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, τα κράτη και οι εθνικές κυβερνήσεις χρειάζεται να επανακαθορίσουν τους εργατικούς κανόνες και να ξανά υφάνουν δίκτυα κοινωνικής προστασίας. Δεν είναι ένα απλό ζήτημα του επαν-ορισμού των crowdworkers ως εργαζομένων, περισσότερο είναι ανάγκη να υπερβούμε τη διαίρεση ανάμεση σε πλήρη και ελεύθερη εργασία. Οι εταιρείες (και οι πελάτες) ένα συνεχώς διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Αλλά για να επιτευχθεί αυτό, οι εργάτες χρειάζονται κινητή υγειονομική περίθαλψη, ένα βασικό εισόδημα, άδεια μετ’ αποδοχών και συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις θα ήταν σωστό να εγγυηθούν κινητά προγράμματα παροχών, εξάλλου οι εταιρείες κερδίζουν το μέγιστο από ένα ευέλικτο, άμεσα διαθέσιμο εργατικό δυναμικό. Με γενικές και καθολικές παροχές, περισσότερα άτομα θα μπορούσαν να απορροφήσουν τους κινδύνους της εγκατάλειψης των σταθερών δουλειών τους. Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θα μπορούσαν να σταθεροποιήσουν την άμεσα διαθέσιμη εργασία, να ενισχύσουν την παραγωγικότητα και την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Από την άλλη, χωρίς τέτοιες παροχές, έχουμε μια συνταγή που οδηγεί σε περαιτέρω οικονομική ανισότητα, υπό-απασχόληση και κοινωνική αναταραχή.
Καθώς οι ΗΠΑ είναι το έθνος με το μεγαλύτερο αριθμό εταιρειών τεχνολογίας που εξαρτώνται και βγάζουν κέρδος από την παγκόσμια, ψηφιακή γραμμή παραγωγής, η ευθύνη πέφτει σε αυτές να θέσουν το πλαίσιο για το πώς θα μπορούσε να είναι η επικερδής απασχόληση στον 21ο αιώνα. Πρέπει να το κάνουμε, έχοντας κατά νου τόσο τα παιδιά μας όσο και τα παιδιά της Andhra Pradesh καθώς το μέλλον τους είναι συνυφασμένο. Και ούτε στα μεν ούτε στα δε τους αξίζει να απολύονται μέσω μέιλ και να γίνεται η πληρωμή του μισθού εφιάλτης στην υπηρεσία εξυπηρέτησης πελατών.
Πηγή: http://www.latimes.com/opinion/op-ed/la-oe-0110-digital-turk-work-20160110-story.html
Υποσημειώσεις
Nέρε Μπασάμπε
Ζάχος Χριστοδουλόπουλος