Από τις δυστοπίες του παρόντος στις δυστοκίες του μέλλοντος

«Τίποτα δεν αλλάζει αυτοστιγμεί: Σε μια διαρκώς θερμαινόμενη μπανιέρα, βράζεις μέχρι θανάτου χωρίς καν να το καταλάβεις.»

Margaret Atwood, «The handmaid’s tale»

Στο περίφημο μυθιστόρημα Handmaid’s tale (στο οποίο βασίστηκε η περσινή ομώνυμη τηλεοπτική σειρά), η Margaret Atwood περιγράφει ένα οργουελικό μέλλον, με επίκεντρο τη γονιμότητα. Διαδραματίζεται στο Gilead, όπου μετά την επικράτηση ενός ολοκληρωτικού, θεοκρατικού καθεστώτος, οι γόνιμες γυναίκες έχουν μετατραπεί σε σκλάβες, με μοναδικό προορισμό τους να κυοφορούν τα παιδιά των ευγενών.

Αν και η ίδια η Atwood πιθανώς δε φανταζόταν κάτι τέτοιο το μακρινό 1985, διαβάζοντας το βιβλίο της σήμερα, δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε τις δικές μας πραγματικές δυστοπικές πολιτείες: από τις αιματηρές κινητοποιήσεις του «Pro-Life» χριστιανικού φονταμενταλισμού έξω από κέντρα όπου πραγματοποιούνται διακοπές κύησης και το επικαιροποιημένο Mexico City Policy, μέχρι τη δικιά μας κοντινή Αμερική και την -βασισμένη στον κώδικα ιατρικής δεοντολογίας- απόφαση των αναισθησιολόγων του δημόσιου νοσοκομείου της Σάμου να μη διενεργούν τεχνητή διακοπή κύησης λόγω συνειδησιακών ενστάσεων.

Μπορεί η αναλογία να μοιάζει παράτολμη, όμως επιστημονική φαντασία και πραγματικότητα στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται να συνομιλούν στο πεδίο του νοήματος. Η μητρότητα αντιμετωπίζεται ως ιερή αποστολή και το γυναικείο σώμα αντικειμενοποιείται ως το μέσο για την υλοποίηση του ενός και μοναδικού σκοπού ύπαρξης.

Χωρίς καμία πρόθεση υποτίμησης της σημασίας των φεμινιστικών αγώνων και των υλικών αποτυπωμάτων τους στην εργατική νομοθεσία, δεν αποκλείουμε αυτή η νεοσυντηρητική αντίληψη του γυναικείου σώματος να έπαιξε ρόλο στο γεγονός ότι το δικαίωμα στη μητρότητα καλύφθηκε για χρόνια με ένα πέπλο προστασίας, στο έδαφος της ολέθριας κατακρήμνισης των εργασιακών δικαιωμάτων. Ωστόσο, αν η μία όψη της πατριαρχίας είναι η αμφισβήτηση της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος, η κατοπτρική της είναι η επίθεση στη μητρότητα, όπως τη βιώνουμε σήμερα.

Λίγες μέρες πριν τη συμπλήρωση 161 χρόνων από τη μεγαλειώδη απεργία των εργατριών της Νέας Υόρκης, γίνεται γνωστή ακόμα μία παράνομη απόλυση εργαζόμενης-νέας μητέρας, αυτή τη φορά από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση PRAKSIS. Εκτός από την απόλυση, παράνομη ήταν και η ίδια η απασχόληση της συναδέλφισσας, καθώς εργαζόταν με αυτασφάλιση και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών, παρόλο που στην πραγματικότητα παρείχε εξαρτημένη εργασία. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, δηλαδή, εργαζόταν σε συνθήκες πλήρους επισφάλειας. Η εργοδοσία της ΜΚΟ με την περίφημη κοινωνική ευαισθησία, παραχώρησε “χαριστικά” (sic) στην εργαζόμενη τετράμηνη άδεια μητρότητας. Το «ιερό θαύμα» της εγκυμοσύνης, όμως, διήρκησε εννέα μήνες, δοκιμάζοντας την υπομονή του -γενναιόδωρου κατά τ’ άλλα- εργοδότη. Επιστρέφει, λοιπόν, η νέα μητέρα στην εργασία της, για να πληροφορηθεί την απόλυσή της.

Το περιστατικό αυτό -αν και το πρώτο (καταγεγραμμένο) στο χώρο των εγχώριων ΜΚΟ- δεν είναι καθόλου πρώτο στην αγορά εργασίας γενικότερα. Αντιθέτως, δεκάδες είναι οι περιπτώσεις απολύσεων εγκύων που έχουν γνωστοποιηθεί μόνο το τελευταίο διάστημα, και σαφώς περισσότερες εκείνες που παρέμειναν στην αφάνεια. Εξάλλου, όπως δείχνει και η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που νομιμοποιεί τις απολύσεις εγκύων στα πλαίσια ομαδικών απολύσεων, εργοδοτική τρομοκρατία και θεσμικές οδηγίες πορεύονται συχνά σε απόλυτη αντιστοιχία, όσον αφορά την παραβίαση των εργασιακών κεκτημένων.

Η αμφισβήτηση του δικαιώματος στη μητρότητα δεν μπορεί να ερμηνευθεί έξω από τη συνολική εικόνα της γυναικείας εργασιακής πραγματικότητας: επισφάλεια, απλήρωτη οικιακή εργασία, σεξουαλικές παρενοχλήσεις και σεξιστικές συμπεριφορές, μισθολογικό χάσμα, έμφυλοι αποκλεισμοί. Αναγνωρίζοντας ότι το γυναικείο σώμα εξακολουθεί να λειτουργεί ως πεδίο άσκησης πολλαπλών καταπιέσεων, τόσο στη σφαίρα της παραγωγής όσο και της αναπαραγωγής, γυναίκες από όλο τον κόσμο απεργούν στις 8 Μαρτίου. Για δεύτερη χρονιά, θα διακόψουν την κανονικότητα της ιστορίας του καθημερινού, απέχοντας για 24 ώρες από μισθωτή και απλήρωτη εργασία.

Στο φανταστικό κόσμο της Atwood, οι «πορφυρές δούλες» τελικά σπάνε το φόβο, αναπτύσσουν δίκτυα συλλογικών διεκδικήσεων, επιχειρούν το αδιανόητο. Όπως αδιανόητο ίσως, έμοιαζε για τις νεοϋορκέζες εργάτριες του 1857 να εργάζονται δέκα ώρες τη μέρα, αντί για δεκάξι. Με ένα παρόμοιο τρόπο, αδιανόητο μπορεί να μοιάζει για μια απολυμένη νέα μητέρα στην ελληνική ζούγκλα της εργοδοτικής τρομοκρατίας, να διεκδικεί το αυτονόητο απέναντι σε εκείνους που την οδήγησαν στην ανεργία. Σε κάθε περίπτωση, η μετάβαση απ’ το αδιανόητο στο αυτονόητο, προϋποθέτει τη συλλογικοποίηση των επιμέρους ατομικών εμπειριών. Το Σωματείο Βάσης Εργαζομένων σε ΜΚΟ καλεί κάθε γυναίκα εργαζόμενη σε ΜΚΟ που υφίσταται αντίστοιχες παραβιάσεις εργασιακών δικαιωμάτων να έρθει σε επικοινωνία με το σωματείο.

Την Πέμπτη 1/3 στις 9:00 θα είμαστε στην Ευελπίδων, στο πλευρό της νέας μητέρας που απολύθηκε και απέναντι στην εργοδοτική ασυδοσία. Με κήρυξη πεντάωρης στάσης εργασίας κατά τη διάρκεια της εκδίκασης, το Σωματείο Βάσης Εργαζομένων σε ΜΚΟ καλεί όλους και όλες εμάς, τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες του κλάδου, να δείξουμε την έμπρακτη αλληλεγγύη μας, να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στη μητρότητα, στις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και στη συλλογική δράση.

Μέχρι την άρση κάθε έμφυλου αποκλεισμού και την εξάλειψη βίας και καταπίεσης στη δουλειά, στο σπίτι και στο δρόμο, δε θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε ότι η μητρότητα δεν είναι ούτε κοινωνική επιταγή, ούτε αναγκαίο κακό: είναι επιλογή και δικαίωμα. Επιπλέον, το γυναικείο σώμα δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός κράτους, θεού ή αφεντικού, όσο κι αν αυτό θα ικανοποιούσε τις προσδοκίες διαφόρων ειδών “ανθρωπιστών”, εν προκειμένω της εργοδοσίας της οργάνωσης Praksis.

ΥΓ. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του ΣΒΕΜΚΟ (Σωματείο Βάσης Εργαζομένων στις ΜΚΟ).