Well it’s Father’s Day and everybody’s wounded,
Leonard Cohen, First we take Manhattan
Μια ταραγμένη αφήγηση με αφορμή τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στην Ισπανία.
Ανηφορίζουμε βιαστικά προς Ομόνοια. Ο κόσμος είναι πολύς. Δεν καταφέρνουμε παρά να φτάσουμε στα μέσα της πλατείας. Αναμετριέμαι με την αγοραφοβία μου, ωστόσο τα καταφέρνω να παραμείνω σε όλη την διάρκεια. Το κλίμα είναι χαρούμενο, σχεδόν πανηγυρικό. Τα πρόσωπα πολλά και διαφορετικά. Αντίστοιχα φαίνεται πως ισχύει και για τις προσδοκίες. Κινητά τηλέφωνα και τάμπλετ υψώνονται για να φωτογραφίσουν λεπτό προς λεπτό την μεγάλη συγκέντρωση. Το κλείσιμο της ομιλίας αυτού που γίνεται τελικά ο επόμενος Πρωθυπουργός της χώρας, του Αλέξη Τσίπρα, γίνεται με μουσική υπόκρουση το τραγούδι του Λεοναρντ Κοεν First we take Manhattan. Tην ίδια στιγμή ανεβαίνει στην σκηνή ένας νέος άνδρας κοντά στα τριανταπέντε. Δεν είναι άλλος από τον Πάμπλο Ιγκλέσιας, τον εκπρόσωπο του κινήματος/κόμματος Podemos– στα ισπανικά χρησιμοποιούν την ωραία λέξη Portavoz/περίπου «φωνή προς τα έξω» -. O Ιγκλέσιας έχει έρθει στην Ελλάδα για να στηρίξει όπως λέει τον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στην λιτότητα. Οι δύο πολιτικοί αγκαλιάζονται θερμά. Ο Ιγκλέσιας προσεγγίζει το μικρόφωνο. Λέει σε σπαστά ελληνικά ενώ το τραγούδι συνεχίζει να παίζει δυνατά: Καλησπέρα Αθήνα! και συνεχίζει παραφράζοντας του στίχους του Λέοναρντ Κοεν: First we take Athens, then we take Madrid. O κόσμος χειροκροτά ζωηρά. Ενώ προσπαθούμε πιασμένες χέρι- χέρι – για να μη χαθούμε μέσα στον κόσμο- να φύγουμε, συναντάμε ένα ζευγάρι φίλων -γκέι ανδρών- κι αγκαλιαζόμαστε. Τους πετυχαίνουμε να φιλιούνται ενώ δίπλα μικρά παιδιά χορεύουν με τις μαμάδες και τις γιαγιάδες τους. Ομολογώ πως για λίγο συγκινούμαι.
Την περασμένη εβδομάδα στην Ελλάδα συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες που οδήγησαν την χώρα στις πρόωρες εκλογές του Ιανουαρίου από τις οποίες αναδείχθηκε η πρώτη κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά. Μέσα στο διάστημα των οχτώ μηνών που ακολούθησαν συνέβησαν πολλά γεγονότα στην Ελλάδα: μεταξύ άλλων η διαπραγμάτευση με τις δυνάμεις που διαμορφώνουν την πολιτική στην Ε.Ε. καθώς και το δημοψήφισμα, η συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ και το τρίτο μνημόνιο που έφερε η Αριστερά με τον ΣΥΡΙΖΑ στο τιμόνι, η διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ όπως τον ξέραμε και η μετάλλαξη του σε ένα αρχηγοκεντρικό κόμμα το οποίο, σήμερα, μετά και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, εφαρμόζει χωρίς παρεκβάσεις το τρίτο μνημόνιο και την νεοφιλελεύθερη ατζέντα από την οποία αυτό ορίζεται.
Oι εξελίξεις αυτές αναπόφευκτα είχαν ισχυρό αντίκτυπο και στην πολιτική κατάσταση της Ισπανίας και ειδικότερα σε σχέση με την ίδια την πολιτική επιρροή των Podemos, ενός κινήματος – κόμματος, το οποίο από την αρχή της εμφάνισης του ως συγκροτημένος πολιτικός πόλος επέλεξε την – με κάποιες εξαιρέσεις- ταύτιση με τον ΣΥΡΙΖΑ – παρά τις όποιες επιμέρους κριτικές του ασκούσε ή αποστάσεις που έπαιρνε ανά περιόδους σ.1 Για παράδειγμα η Clara Serano, συντονίστρια των θεμάτων ισότητας για την τοπική αυτοδιοίκηση είχε υποστηρίξει σε δημόσια ανακοίνωση της ότι «Η παρουσία και η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική είναι θεμελιώδης», θέτοντας το πρόβλημα της «πραγματικής» Δημοκρατίας από την οποία – εύλογα- δε μπορούν να απουσιάζουν οι γυναίκες. Στο ίδιο πλαίσιο προβληματισμού και η Ενωμένη Αριστερά (IU) είχε κυκλοφορήσει ένα hashtag στο twitter:Βεβαίως, κατά την πορεία των διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το Podemos διατήρησε μια αμφίθυμη στάση, αποφεύγοντας επίμονα την ταύτιση με τις «ακραίες» θέσεις ή τους «ακραίους» του τότε ΣΥΡΙΖΑ αναφορικά με τα δύσκολα θέματα της ευρωζώνης ή του νομίσματος. -. Έξάλλου, το σύνθημα Syriza – Podemos, Venceremos (δηλαδή ΣΥΡΙΖΑ- Podemos θα κερδίσουμε) πρώτη φορά ακούστηκε από χείλη του Ιγκλέσιας, πάνω σε μία στιγμή κορύφωσης του ενθουσιασμού του για τoυς κοινούς δρόμους που χαράζουν τα δύο κόμματα στον αγώνα ενάντια στη λιτότητα στις χώρες του Νότου και στην Ευρώπη.
Παρά τα όλα όσα, το αποτέλεσμα των εκλογών της 20ης Δεκέμβρη κρίθηκε εν τέλει θετικό ή και «ελπιδοφόρο» για τους Podemos, αν και τους έφερε στην τρίτη θέση, τόσο σε ψήφους (5.189.333) όσο και σε έδρες (69), ενώ το Λαϊκό κόμμα (PP) και Σοσιαλιστικό κόμμα (PS) βρέθηκαν στην πρώτη και στην δεύτερη θέση αντίστοιχα, οι «Πολίτες»/Ciudadanos- το ισπανικό «Ποτάμι»– στην τέταρτη και η Ενωμένη Αριστερά (IU) στην τελευταία θέση με μόλις δύο έδρες σ.2 (P.P): 7.215.530,/123 έδρες, (P.S): 5.530.693/90 έδρες, Podemos: 5.189.333/69, Ciudadanos: 3.500. 446/40 έδρες, (IU): 923.105/2 έδρες.
Κοινοί δρόμοι, κοινές προσδοκίες;
Βεβαίως, οι «επιδόσεις» αυτές είναι πολύ χαμηλότερες από εκείνες τις προσδοκίες που η «ανατροπή στην Ελλάδα, αλλαγή στην Ευρώπη» (βλ. προεκλογική καμπάνια ΣΥΡΙΖΑ 2012) έφερνε με την αφορμή της νίκης του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου και για την Ισπανία. Η αισιόδοξη – αλλά όπως πικρά αποδείχθηκε υπεραπλουστευτική- αφήγηση της περιόδου 2012-2015 οργανωνόταν γύρω από το σχήμα της εγγραφής επάλληλων ρωγμών στο εσωτερικό των θεσμών που διαμορφώνουν την πολιτική στην Ευρώπη με όχημα αριστερές κυβερνήσεις στις χώρες του Νότου. Οι αριστερές κυβερνήσεις θα προέκυπταν ως «προϊόν» των πλατιών κοινωνικών κινητοποιήσεων εναντίον της λιτότητας. Από την πλατεία Συντάγματος στην πλ. Puerta del Sol της Μαδρίτης μέχρι και την Praça do Comércio της Λισσαβόνας, οι αγανακτισμένοι/indignados πολίτες των χωρών της Νότιας Ευρώπης, οι οποίοι βιώσαν με τον πιο οδυνηρό τρόπο τις συνέπειες της σκληρής νεοφιλελεύθερης πολιτικής που επιβλήθηκε στην Ευρώπη από την κρίση του 2008 κι έπειτα, έχτιζαν προοδευτικά ένα μέτωπο αντίστασης απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό και στις κυβερνήσεις που τον υπηρετούν, με όραμα την επιστροφή της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι Podemos, αναπόσπαστο κομμάτι των κινητοποιήσεων των indignados, στην Ισπανία το 2011, θα ήταν αυτοί που θα έπαιρναν την σκυτάλη από τον ΣΥΡΙΖΑ για την ρήξη με την λιτότητα – εντός της ευρωζώνης όμως (sic)- και στην ιβηρική χερσόνησο.
Βεβαίως, η υπογραφή του τρίτου μνημονίου, η ήττα του σχεδίου ΣΥΡΙΖΑ και η κατά συνέπεια τακτική, όμως σημαντική, νίκη του μπλοκ του νεοφιλελευθερισμού – «δεν είναι και μικρό πράγμα να εφαρμόζει η ριζοσπαστική Αριστερά το μνημόνιο»- είχαν βαριές συνέπειες και για τους Podemos που μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα είδαν τα ποσοστά τους στις δημοσκοπήσεις της πρόθεσης ψήφου στις γενικές εκλογές να σημειώνουν σημαντική πτώση και μάλιστα ιδιαίτερα κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου. Προφανώς, η απώλεια της διεισδυτικότητας των μηνυμάτων τους προς την κοινωνία οφειλόταν και σε μια σειρά ακόμη πυκνές αιτίες, μεταξύ των οποίων οι κλονισμένες σχέσεις με την Ενωμένη Αριστερά (ΙU), οι οποίες εν τέλει οδήγησαν και σε ένα οριστικό διαζύγιο και σε φραγμό στις μεταξύ τους «διπλωματικές σχέσεις», όπως επίσης και η ασαφής πολιτική ατζέντα τους αλλά και η επικεντρωμένη στο πρόσωπο του Ιγκλέσιας πολιτική τους επικοινωνία. Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με το κύμα απογοήτευσης που έφερε η παραδειγματική συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ και η πραξικοπηματική αγνόηση του αποτελέσματος του ελληνικού δημοψηφίσματος ανέκοψαν την δυναμική τροχιά που οι Podemos είχαν διανύσει το προηγούμενο διάστημα. Μάλιστα, η εμφάνιση του ισπανικού «Ποταμιού», δηλαδή των Πολιτών/Ciudadanos με επικεφαλής τον εξίσου με τον Ιγκλέσιας νέο και «εξωστρεφή» Αλμπερτ Ριβέρα, είχαν σπρώξει για ένα διάστημα τους Podemos στην τέταρτη θέση της προεκλογικής κούρσας.
«Τίποτα δεν έχει αλλάξει και τίποτα δεν είναι όπως παλιά;»
Προφανώς, η προκλητική αυτοπεποίθηση που εξέφραζε ο Ραχόι- ως καλύτερος μαθητής της λιτότητας-, ότι θα κερδίσει τις εκλογές και ο φόβος που αυτή προκάλεσε σε μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας, η νεοφιλελεύθερη ατζέντα των Σοσιαλιστών ως όψεων του ίδιου νομίσματος του απαξιωμένου δικομματικού συστήματος αλλά και το ρηχό πολιτικό πλαίσιο των Πολιτών/Ciudadanos, καθώς και οι πολύ θετικές εντυπώσεις που άφησε ο Ιγκλέσιας στο ντιμπέιτ μεταξύ των τριών υποψήφιων πολιτικών αρχηγών -Σαντσες, Ιγκλέσιας, Ριβέρα- και της αντιπροέδρου της κυβέρνησης Ραχόι Σοράγια Σάενζ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 8.12, περίπου δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές, ανέτρεψαν την τελευταία στιγμή τα δεδόμενα. – Εν προκειμένω, αξίζει να σημειωθεί ότι στο κεντρικό προεκλογικό ντιμπέιτ, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 15.12, δεν προσεκλήθησαν οι Ιγκλέσιας και Ριβέρα κυρίως εξαιτίας της άρνησης του Ραχόι να συμμετέχει σε ένα πολιτικό ντιμπέιτ. Για το γεγονός αυτό, ο Ιγκλέσιας αλλά και ο επικεφαλής των Ciudadanos, διαμαρτυρήθηκαν έντονα κι εν τέλει εξασφάλισαν την πραγματοποίηση μιας κοινής τηλεοπτικής εμφάνισης αμέσως μετά το ντιμπέιτ μεταξύ Ραχόι – Σάντσες. Ειδικότερα, ο Ιγκλέσιας ανέφερε χαρακτηριστικά με αφορμή τον αποκλεισμό τους από το ντιμπέιτ: «ο κόσμος ξέρει να ξεχωρίζει ανάμεσα στο θέατρο και στην πραγματικότητα»- .
Σήμερα, κι ενώ η περίοδος σχηματισμού κυβέρνησης στην Ισπανία αναμένεται να είναι παρατεταμένη και γεμάτη αντιφάσεις – το όριο για την έναρξη της λειτουργίας και ορισμό της νέας Βουλής έχει οριστεί στις 13 Ιανουαρίου- πολλαπλά σενάρια αναδύονται. Ένα απ αυτά αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης με την συμμετοχή των Podemos, στην περίπτωση όμως που οι Σοσιαλιστές τηρήσουν τον λόγο τους και δε δώσουν εν τέλει ψήφο επιδοκιμασίας ή έστω ανοχής για τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης με κορμό το Λαϊκό Κόμμα, όπως έχουν δηλώσει με δημόσια ανακοίνωση τους («Δεν πρόκειται να επιτρέψουμε την συνέχιση της παραμονής του Ραχόι και του Λαϊκού κόμματος στην κυβέρνηση» είπε ο Σάντσες σε συνέντευξη τύπου λίγο μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος των εκλογών). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο που διαμορφώνεται και παρά το ότι οι Podemos είναι πρώτη δύναμη στην Καταλονία και στην χώρα των Βάσκων, το κίνημα βρίσκεται και πάλι στη σημαντική – αλλά όχι πρώτη- θέση του ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων.
«Πριν το τέλος…»
Η υπόθεση των Podemos θυμίζει πολύ εκείνους τους στίχους: κι εγώ που ζω για πάντα εδώ κι όλο φεύγω το τέλος πριν να δω (απόδοση στα ελληνικά των στίχων ενός τραγουδιού του Λούτσιο Μπατίστι από τη Λ.Νικολακοπούλου). Λίγο οι ισπανικές γενικές εκλογές που φαινόταν ότι θα αργήσουν σε σχέση με την ταχύτητα των εξελίξεων – και παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών σχημάτων που στήριζαν μεταξύ άλλων οι Podemos και η Ενωμένη Αριστερά στις αυτοδιοικητικές εκλογές του περασμένου Ιουνίου και τις νίκες του Βarcelona en Comú (A. Κολάου) και Αhora Madrid (Μανουέλα Καρμένα)- λίγο ο ετεροκαθορισμός σε σχέση με το ΣΥΡΙΖΑ στα θετικά αλλά και στα άσχημα, αλλά και η μη λήψη πρωτοβουλίας για την διαμόρφωση ενός πλατύτερου μετώπου με την Ενωμένη Αριστερά να έχει έναν ενεργότερο ρόλο εντός του και οι ορίζοντες των Podemos στένεψαν αρκετά.
Επιπλέον, η αδυναμία τους να συγκροτηθούν σε κόμμα με διάρθρωση και σαφώς ορισμένη συλλογική λειτουργία, οι διαταραγμένες σχέσεις με την Ενωμένη Αριστερά και η σαφής θέση που είχαν λάβει στα δεξιά της, αλλά και το «βλέποντας και κάνοντας» αναφορικά με το σχέδιο για την Ευρώπη και την στάση απέναντι στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την ευρωζώνη λειτούργησαν εξίσου υπονομευτικά.
(Υγ 1: Καλή η προσπάθεια… αλλά τί;
Αν και είναι αλήθεια πως το «αρχικό σχέδιο»- δηλαδή αυτό της πρόθεσης της πολιτικής μετατόπισης θεσμών απογυμνωμένων από τα πολιτικά τους χαρακτηριστικά και από τον λαϊκό έλεγχο και της ρήξης με την λιτότητα εντός της ευρωζώνης, με κακή εκτίμηση του συσχετισμού της δύναμης και χωρίς βαθύτερο και καλύτερα επεξεργασμένο πλάνο- αναγνωρίστηκε εκ των υστέρων ως αδύναμο και ανεπαρκές, ας μη θεωρήσουμε ότι η ευκαιρία ξεγλίστρησε δια παντός, όπως συμβαίνει με την άμμο στο εσωτερικό μιας κλεψύδρας.
Το ζητούμενο δεν είναι αν πήραμε το μάθημα μας στην Ισπανία ή στην Ελλάδα ή και αλλού, αλλά το να θεωρήσουμε δυνατό το εκ νέου αναποδογύρισμα της κλεψύδρας. Κι ας σταθούμε μπροστά στη μοναδική στιγμή με τις άπειρες δυνατότητες – όπως εν προκειμένω εκείνη της 5ης Ιουλίου του 2015 ή των μαζικών κινητοποιήσεων του 2011 στην Ευρώπη- κι ας σκεφτούμε καλύτερα ότι η δυναμική των κοινωνικών αγώνων παραμένει ενεργή για την Ισπανία, την Ελλάδα ή και την Πορτογαλία, στο βαθμό που στο εξής λαμβάνονται και αυτές οι συλλογικές πρωτοβουλίες για την διαμόρφωση ενός ευρωπαϊκού μετώπου με όραμα την σύγκρουση με το νεοφιλελευθερισμό και την αυταρχική λειτουργία της ευρωζώνης.
Υγ. 2: Όπως κάθε αφήγηση έχει και η προηγηθείσα τις αδυναμίες της.)
Πηγές
http://www.publico.es/politica/directo-elecciones-20d-jornada-decisiva.html
http://www.publico.es/politica/iglesias-habla-sanchez-telefono-y.html
http://www.elmundo.es/espana/2015/12/11/566aeadae2704e81118b45d4.html
http://www.elmundo.es/espana/2015/12/15/566f5b8c268e3ed6338b458f.html
Υποσημειώσεις
Nέρε Μπασάμπε
Ζάχος Χριστοδουλόπουλος
Μεταφράσεις