Ένα αστέρι γεννιέται το καλοκαίρι του 2015
Ήταν πριν περίπου δύο χρόνια, όταν ο Emmanuel Macron, ως υπουργός οικονομίας της Γαλλίας, συνέγραφε από κοινού με το Γερμανό ομόλογό του και αντικαγκελάριο Zigmar Gabriel ένα κείμενο[1] σχετικά με την ανάγκη προχωρήματος κι εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το κείμενο αυτό ακολούθησαν κάποιες πρόχειρες συνεντεύξεις Τύπου, μέχρι που η κοινή προσπάθεια των δυο τους εγκαταλείφθηκε, αφού πρώτα όμως ο Macron είχε καταφέρει να κάνει γνωστό το όνομά του εκτός Γαλλίας.
Στις τότε παρεμβάσεις τους αναγνώριζαν την ανάγκη για μια πιο ενιαία διακυβέρνηση των ευρωπαϊκών θεσμών, στη βάση της οικονομικής και πολιτική κρίσης Ε.Ε και Ευρωζώνης. Σημεία αναφοράς ήταν αφενός η Ελλάδα και η πολύμηνη διαπραγμάτευση της ελληνικής κυβέρνησης με τους «θεσμούς» (είμαστε ακόμα πριν το δημοψήφισμα και τη συμφωνία του Ιουλίου του ’15) και αφετέρου το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το θέμα της επαναδιαπραγμάτευσης των ευρωπαϊκών συνθηκών και του δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι στην Ε.Ε. εισερχόταν δυναμικά στο προσκήνιο, μετά τη συντριπτική νίκη του David Cameron στις εκλογές λίγες εβδομάδες νωρίτερα.
Βασικό σημείο της πρότασής τους ήταν η δημιουργία ενός κοινού προϋπολογισμού για τις χώρες του ευρώ, ένα βήμα απαραίτητο, σύμφωνα με τους συγγραφείς, για μια πιο κοινή οικονομική διακυβέρνηση και για την αναστροφή της απόκλισης ανάμεσα στο «σκληρό πυρήνα» του Ευρώ και τις υπόλοιπες χώρες, απόκλιση την οποία η εμμονή στη δημοσιονομική πειθαρχία ενέτεινε – και που σε κάθε περίπτωση ανάγκαζε (κι αναγκάζει) τη Γαλλία να «τεντώνεται» ανάμεσα στις δύο αποκλίνουσες ομάδες κρατών.
Δύο χρόνια μετά, το ελληνικό πρόβλημα έχει παρέλθει (τουλάχιστον ως πολιτικό «πρόβλημα» αμφισβήτησης Ε.Ε και Ευρωζώνης από τα αριστερά), το Brexit είναι γεγονός και οι προτάσεις Macron-Gabriel απέχουν πολύ από το να εφαρμοστούν, παρότι αποτέλεσαν τη βάση της προεκλογικής ατζέντας του πρώτου, μαζί με ακόμα πιο φιλόδοξες προτάσεις όπως η ύπαρξη κοινού Υπουργείου Οικονομικών ή ακόμα και Κοινοβουλίου της Ευρωζώνης (κατά τη λογική περισσότερη δημοκρατία = περισσότερη γραφειοκρατία).
Η τελευταία ελπίδα
Από την άλλη, ο Macron, ως πρόεδρος πλέον της Γαλλίας, αποτελεί ένα δίδυμο, μαζί με την ομόλογό του Merkel, που όπως όλα δείχνουν θα έχει τα ηνία των ευρωπαϊκών θεσμών για τα επόμενα χρόνια. Ως δίδυμο, μάλιστα, πράγματι διαθέτουν ένα συμβολισμό πιο έντονο σε σχέση με το δίδυμο Merkel-Sarkozy ή Merkel-Hollande. Η Merkel είναι το αδιαμφισβήτητο πρόσωπο της ευρωπαϊκής ηγεσίας στα χρόνια της κρίσης, ωστόσο ο Macron είναι εκείνος που σε μια κρίσιμη καμπή εμφανίζεται ως το πρότυπο πολιτικού ηγέτη που μπορεί να αναχαιτίσει την κρίση αντιπροσώπευσης ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς και την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, ανακόπτοντας την άνοδο του «ευρωσκεπτικισμού». Με τέτοια μάλιστα ελπίδα περιβάλλουν την εκλογή του, ώστε να τον χαρακτηρίζουν ως την τελευταία ελπίδα του εγχειρήματος της ενωμένης Ευρώπης.
Golden boy, λοιπόν, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην πολιτική του σταδιοδρομία, ο Macron δείχνει διατεθειμένος να εκμεταλλευτεί όλες τις δυνατότητες που του παρέχει ο νέος του ρόλος και να επεκτείνει το πεδίο παρεμβάσεών του, πέρα από τα θέματα της Γαλλίας ή της Ευρώπης, στα θέματα του παγκόσμιου καπιταλισμού. Έτσι, δεν έχασε την ευκαιρία να υπογραμμίσει το «αξιακό» πλεονέκτημα του ευρωπαϊκού καπιταλισμού έπειτα από την απόφαση του Trump να εγκαταλείψουν οι ΗΠΑ τη συμφωνία του Παρισιού[2] για το κλίμα ή να περάσει στην αντεπίθεση κόντρα στους πιο «ανοιχτούς» στην εμβάθυνση της παγκοσμιοποίησης αλλά και πολύ επιθετικούς Κινέζους, παίρνοντας πρωτοβουλία για την προστασία στρατηγικών τομέων της οικονομίας στα κράτη μέλη ΕΕ και Ευρωζώνης από την επέλαση των κινέζικων κεφαλαίων (έστω κι αν στη συγκεκριμένη περίπτωση η πρωτοβουλία του δε στέφθηκε με επιτυχία[3]).
Μπροστά στην εργασιακή μεταρρύθμιση: η ώρα της κρίσης
Ωστόσο, τα διαπιστευτήριά του ο Macron δε θα τα δώσει «έξω» αλλά «μέσα», στις πρωτοβουλίες δηλαδή που θα πάρει στο εσωτερικό της Γαλλίας και στην αντίστοιχη πυγμή με την οποία θα τις προωθήσει. «Πρέπει να βγούμε από τη ρουτίνα όπου η Γαλλία θα μοιράζεται την ηγεσία της Ευρώπης χωρίς να σέβεται τους κανόνες της», δήλωνε ο ίδιος[4] λίγες μέρες πριν τις γαλλικές εκλογές κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο Βερολίνο. Ο συμβολισμός προφανής.
Ήδη εξήγγειλε, λοιπόν, ότι θα προχωρήσει άμεσα την εργασιακή μεταρρύθμιση El-Khomri την οποία είχαν μπλοκάρει πέρυσι οι μαζικές κινητοποιήσεις του Nuit Debout. Φιλοδοξεί, μάλιστα, να πετύχει τη μεγαλύτερη απελευθέρωση της αγοράς εργασίας που έχει γνωρίσει η Γαλλία στην πρόσφατη ιστορία της. Επιπλέον, σκοπεύει να κάνει κάτι τέτοιο μέσω διατάγματος κι έχοντας προχωρήσει στον ελάχιστο δυνατό διάλογο με τα συνδικάτα – εν μέσω μάλιστα καλοκαιριού – ώστε μέχρι το Σεπτέμβρη να έχει ολοκληρωθεί η υπόθεση. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση με βασικά στοιχεία τη διευκόλυνση των απολύσεων, την ισχυροποίηση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των συλλογικών (με όρους πάντοτε χειρότερους για τους εργαζόμενους σε μισθούς, ωράριο, δικαιώματα κλπ.) και την περαιτέρω ελαστικοποίηση της εργασίας, ειδικά των νέων, με πρόσχημα προφανώς την υψηλή ανεργία που αγγίζει περίπου το 10% συνολικά και πάνω από 20% στους νέους.
Η έκβαση της παραπάνω μάχης αποκτά κεντρικό χαρακτήρα τόσο για τον ίδιο το Macron όσο και για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης εν γένει. Κι αυτό γιατί η ευθεία σύγκρουση κεφαλαίου-εργασίας και μάλιστα σε εθνικό επίπεδο αποτελεί πάντα τη λυδία λίθο για κάθε φιλόδοξο ηγεμόνα του αστικού στρατοπέδου. Ήδη ο διεθνής τύπος αποδίδει αυτά τα χαρακτηριστικά στην πρωτοβουλία του Macron, χαρακτηρίζοντάς την εργασιακή μεταρρύθμιση ως τη «μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων[5]».
Επιπλέον, αν θέλει ο Macron να αποκτήσει πραγματικές σχέσεις ισότητας με τη Γερμανία – ή και να αμφισβητήσει(;) τη γερμανική ηγεμονία σε δεύτερο στάδιο – δε θα το πετύχει με εντυπωσιακές παρεμβάσεις στα θέματα της Ευρώπης ή του Κόσμου. Αντίθετα, θα έχει ελπίδες να το καταφέρει μονάχα κατισχύοντας πλήρως στη δική του εργατική τάξη, με τρόπο αντίστοιχο εκείνου με τον οποίο το κατάφερε το αστικό μπλοκ στη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αντλώντας από αυτή τη νίκη την οικονομική και πολιτική ισχύ του[6].
Ενάντια λοιπόν σε μια απολογητική λογική κεντροαριστερής κοπής, όπως αυτή που ξεκάθαρα διαπνέει την ελληνική κυβέρνηση, πως μια αλλαγή σε πιο προοδευτική κατεύθυνση είναι εφικτή με το Macron, γίνεται σαφές πως η αμφισβήτηση της γερμανικής ηγεμονίας θα γίνει μονάχα από μια χώρα η οποία θα κάνει όσα κάνει η Γερμανία σε οικονομικό επίπεδο (εργατική νομοθεσία, δημοσιονομική πειθαρχία κλπ.), αλλά και ακόμα περισσότερα – και πιο αντιδραστικά – σε επίπεδο πολιτικό (καθεστώς εξαίρεσης, ιμπεριαλιστική πολιτική κλπ.). Διαφορετικό και μαζί βιώσιμο σχέδιο για τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό δεν υπάρχει.
Στον αντίποδα, για τον κόσμο της εργασίας η σημασία του να ηττηθεί η εργασιακή μεταρρύθμιση Macron είναι εξίσου κομβική – κι όχι μονάχα για τη Γαλλία. Με δεδομένη την αισιοδοξία που έχει δώσει η εκλογή του στο ευρωπαϊκό αστικό μπλοκ, η απότομη προσγείωσή τους στην πραγματικότητα της ταξικής σύγκρουσης είναι αναμφισβήτητα ένα θετικό γεγονός και μια αναγκαία συνθήκη για την απαραίτητη αντεπίθεση.
Παρόλο το Brexit ή την ήττα του Renzi στο ιταλικό δημοψήφισμα τον περασμένο Δεκέμβρη, με την εκλογή του Macron και ακόμα περισσότερο με την άνετη επικράτησή του και στις βουλευτικές εκλογές, ο κόσμος του κεφαλαίου πανευρωπαϊκά θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε ότι η πολιτική κρίση τελείωσε, η ακεραιότητα των ευρωπαϊκών θεσμών είναι δεδομένη εσαεί (τι άλλο παρά ένα τέτοιο μήνυμα αποτελεί η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης για πλεονάσματα για τα επόμενα πενήντα(!) χρόνια;) και αυτή η «δεύτερη νιότη» θα φανεί το αμέσως επόμενο διάστημα με πρώτο σταθμό τις επικείμενες διαπραγματεύσεις για το Brexit.
Όμως, ο σταθμός δεν είναι άλλος από την εργασιακή μεταρρύθμιση Macron. Κι εκεί, αυτός και σύσσωμος ο αστικός κόσμος, θα έρθουν αντιμέτωποι με τα συνδικάτα, με τη «ni Macron – ni Lepen» νεολαία και όλους εκείνους που στην εκλογή του Macron δεν είδαν καμία λύση της κρίσης εκπροσώπησης, αλλά μια νέα, ακόμα πιο έντονη εκδοχή της.
Η «ώρα της κρίσης», λοιπόν, για το Macron δε θα είναι τίποτα άλλο παρά η αναμέτρηση με τη συνεχιζόμενη πολιτική και οικονομική κρίση της γαλλικής κοινωνίας και τις ταξικές μάχες που αυτή μπορεί να γεννήσει.
[1] https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jun/03/europe-france-germany-eu-eurozone-future-integrate
[2] https://www.vox.com/world/2017/6/1/15727140/emmanuel-macron-trump-paris-agreement-make-our-planet-great-again
[3] https://www.euractiv.com/section/economy-jobs/news/macron-isolated-over-chinese-investment-controls/
[4] http://www.politico.eu/article/emmanuel-macron-plan-win-germany-france-election-2017/
[5]https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-06-28/macron-lights-fuse-on-mother-of-all-reforms-to-renew-france
[6] https://www.socialeurope.eu/2012/04/agenda-2010-the-key-to-germanys-economic-success/
Nέρε Μπασάμπε
Ζάχος Χριστοδουλόπουλος
Μεταφράσεις