Η σύγκρουση των μεθόδων

Σύντομη ανταπόκριση και σκέψεις από τη συζήτηση με τους Sandro Mezzadra και Brett Neilson στο City Plaza

Η συζήτηση της περασμένης Κυριακής στο City Plaza με τους Sandro Mezzadra και Brett Neilson καθιστά τυχερούς και τυχερές όσες την παρακολούθησαν για πολλούς λόγους, αλλά ας σταθούμε στον πιο βασικό. Η κουβέντα με τους δύο αυτούς σημαντικούς θεωρητικούς της μετανάστευσης πραγματοποιήθηκε στο πιο κατάλληλο και ταιριαστό περιβάλλον. Και αυτό όχι μόνο λόγω της ευρύτερης συγγένειας των θεωρητικών αναζητήσεων των ομιλητών με τη φυσιογνωμία του Plaza. Πολύ περισσότερο, η συζήτηση που είχε ως σημείο αναφοράς το εξαιρετικό τους βιβλίο “Border as method, or, the multiplication of Labor”(Duke University Press, 2013), πραγματοποιήθηκε σε ένα χώρο που αποτελεί το καλύτερο, ίσως, παράδειγμα κινηματικής απάντησης στην μετά τη Συμφωνία ΕΕ–Τουρκίας εποχή.

Πολλές φορές στη διάρκεια της κουβέντας ακούστηκε η φράση “το σύνορο ως μέθοδος”, η οποία συμπυκνώνει και τη βασική μεθοδολογική πρόταση των συγγραφέων για την ανάλυση της λειτουργίας των συνόρων σε σχέση με τη διαχείριση των ανθρώπινων ροών. Ακούστηκε, όμως, εξίσου και η φράση “το Plaza ως μέθοδος” οδηγώντας ομιλητές και κοινό σε παρεπόμενη σύγχυση και γέλια για το ποια είναι επιτέλους η μέθοδος που συζητάμε. Προς το τέλος και αφού ολοκληρώθηκε και ο πλούσιος διάλογος, δεν υπήρχε αμφιβολία πως η απάντηση περί της μεθόδου και ταυτόχρονα η αιτία της γοητείας της συγκεκριμένης κουβέντας κρυβόταν (και πάλι) στη σύγκρουση. Στο γεγονός πως μια συζήτηση για τη μέθοδο του κεφαλαίου, κρατών και υπερεθνικών μορφωμάτων ως προς της διαχείριση της μετανάστευσης έγινε μέσα στο γήπεδο της αντίπαλης μεθόδου, το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα και απόδειξη της ύπαρξης και των δυνατοτήτων αυτής. Και στην ανακουφιστική επιβεβαίωση πως ευτυχώς υπάρχουν δύο διαφορετικές λογικές και όχι μόνο η κυρίαρχη.

Τι μας είπαν, λοιπόν, οι Mezzadra και Neilson. Ακολουθώντας τη λογική που ξεδιπλώνεται και στο βιβλίο τους, προσέγγισαν πολιτικά τις στρατηγικές που συνδέονται με τα σύνορα επιχειρώντας αναλύσεις που αντιμετωπίζουν την μετακίνηση πληθυσμών, τη ροή του κεφαλαίου και τους κύκλους των αντιστάσεων ως διαφορετικές πτυχές της ίδιας υπόθεσης. Επέμειναν ιδιαίτερα στην ιδέα πως τα σύνορα αποτελούν όχι μόνο μηχανισμούς αποκλεισμού αλλά επίσης και μηχανισμούς (αναγκαστικής) συμπερίληψης, με την έννοια ότι παράγουν διχοτομήσεις εντός των μετακινούμενων πληθυσμών και μεθοδεύουν τη διοχέτευσή τους προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και χώρες με βάση κυρίως τις ανάγκες της αγοράς. Ας σκεφτούμε μόνο τις προκαθορισμένες και ελεγχόμενες ροές προς τις χώρες της ΕΕ που εγκαινίασε η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, τους διαχωρισμούς που επιβάλλει εντός των πληθυσμών (πρόσφυγες/οικονομικοί μετανάστες) που μετακινούνται και τα κριτήρια με τα οποία επιτρέπει την μετακίνηση και μετεγκατάστασή τους σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές χώρες μετά την είσοδό τους εντός των ευρωπαϊκών ορίων. Σε καμία περίπτωση τα κριτήρια αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν τυχαία και σε καμία περίπτωση δεν είναι ανεξάρτητα και από την προσπάθεια αναδιάταξης της γεωγραφίας και της σύνθεσης των εργαζόμενων τάξεων στην ΕΕ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επίσης, είχε και η προσέγγισή τους σε σχέση με τις αντι-παγκοσμιοποιητικές τάσεις και τον επαναπροσδιορισμό της λειτουργίας των συνόρων στη νέα συνθήκη. Αποφεύγοντας εύκολες και καθόλου πειστικές αναλύσεις που ερμηνεύουν φαινόμενα ανασταλτικά της παγκοσμιοποίησης και περιπτώσεις ανάδυσης νέων προστατευτισμών ως τετελεσμένη επιστροφή σε μια εποχή κυριαρχίας του έθνους-κράτους, έθεσαν το ζήτημα της “επανεθνικοποίησης” των συνόρων σε συνδυασμό με την άνοδο της ακροδεξιάς, τονίζοντας πως θα πρέπει να προσπαθήσουμε να βρούμε το αντικείμενο αυτής της ιδιαίτερης διαδικασίας, χωρίς να ξεχνάμε ότι η αντίστροφη διαδικασία της αποεθνικοποίησης των συνόρων δεν έχει εκλείψει. Ο γεωγραφικά ασύμμετρος και πολύπλοκος τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι δύο αυτές τάσεις υποδεικνύει μεταξύ άλλων πως το αντικείμενο του εξελισσόμενου μετασχηματισμού δεν είναι μόνο το κράτος, αλλά και ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός, το άλλοτε ηγεμονικό μοντέλο του καπιταλισμού των τελευταίων χρόνων.

Αυτά λοιπόν ήταν κάποια από τα βασικά σημεία όσων ειπώθηκαν την Κυριακή. Υπάρχουν, όμως, και κάποια πράγματα για τα οποία οι δύο θεωρητικοί δεν θα μπορούσαν ίσως ποτέ να μας μιλήσουν, τρόποι με τους οποίους και οι περισσότεροι και περισσότερες από εμάς δεν θα μπορούσαμε ποτέ να σκεφτούμε και να εκφραστούμε. Υπάρχουν πράγματα που μόνο οι άνθρωποι που βιώνουν συγκεκριμένες καταστάσεις μπορούν να βρουν τη δύναμη να πούνε και στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν λέξεις που μόνο οι ίδιοι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες μπορούν να αρθρώσουν. Όπως οι ένοικοι του City Plaza που για τις επόμενες δύο εβδομάδες  θα μας μιλήσουν για τις ζωές τους, όπως ο αιγύπτιος πολιτικός πρόσφυγας Μohamad Α., ο οποίος βρίσκεται εδώ και ένα μήνα σε απεργίας πείνας παλεύοντας να του χορηγηθεί πολιτικό άσυλο, εφόσον αν εκδοθεί στην Αίγυπτο ή απελαθεί στην Τουρκία, η ζωή του βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο.

Οι γλώσσες είναι πολλές, ο τρόποι που μπορεί και διαλέγει ο καθένας και η καθεμία να εκφραστεί διαφέρουν, όμως, αν τους συνδέει μια κοινή πρακτική, αν τους ενώνει η πάλη για τη δικαιοσύνη όπως μας λέει ο Mohamad πιο κάτω, και είναι μέσα στην ίδια λογική, όπως μας είπανε ο Mezzadra και o Neilsen, τότε στη σύγκρουση των μεθόδων μπορεί και να μην νικήσουν τελικά τα σύνορα.

Ακολουθεί το γράμμα του απεργού πείνας Μohamad Α.:

“Όταν απουσιάζουν οι χτύποι της καρδιάς μέσα στο κλουβί του θώρακα σταματάει κι η λειτουργία όλου του σώματος. Μπορεί ο πόνος να κυβερνήσει την καρδιά αλλά το πείσμα μέσα στο χρόνο να μην παραδίνεται…

Οι χτύποι του πόνου μέσα στο κλουβί της φυλακής

Να μην σε νοιάζει τι έχεις στα χέρια σου σήμερα γιατί ίσως το χάσεις αύριο. Ίσως μια μέρα έρθεις στη θέση μου και γίνεις εσύ ο επισκέπτης στη χώρα μου. Θα είμαι καλύτερος! Μην κοιτάς τη δύναμή σου σήμερα. Ίσως αύριο βρεθείς σε κάποιο νοσοκομείο κι ίσως εγώ να είμαι αυτός που θα σου δώσει το αίμα του. Η γενναιοδωρία είναι στους τρόπους μου…

Λες αν μιλήσω για το δίκαιο κι αυτά που νιώθω για όσα συμβαίνουν στους ανθρώπους γύρω μου να με καταδικάσουν; Αν κρίνεται ένοχος όποιος μιλάει για δικαιοσύνη και δυναμώνει τον αδύναμο, όποιος στέκεται αντιμέτωπος με την αδικία, όποιος λέει ΟΧΙ!!!, αν είναι έτσι, δέχομαι την τιμωρία. Προτιμώ να πεθάνω τίμιος, θαρραλέος, αξιοπρεπής και λέγοντας την αλήθεια, παρά να ζήσω χωρίς τιμή, χωρίς αξιοπρέπεια, όντας υποκριτής. Ακόμα και το μισό θησαυρό του κόσμου να κατείχα δεν θα είχε καμία αξία αφού τίποτα απ’ όλα αυτά δεν εξαγοράζεται με χρήματα. Το λοιπόν, όλα αυτά είναι ο άνθρωπος. Αυτός δεν κοιτάζει χρώμα ή θρησκεία. Εδώ είμαστε όλοι ίσοι. Αν τιμωρούμαι επειδή είμαι άνθρωπος, αυτή είναι η ουσία του βασανιστηρίου: Μια ζωή χωρίς τιμή, αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη. Μια ζωή όπου επικρατούν οι δειλοί. Θεέ μου! Πόσο βάρβαρη είναι η τιμωρία της συνείδησης

Είμαι γεμάτος δύναμη και δεν σας αναγκάζω να με σεβαστείτε γιατί αυτή την ώρα, η δύναμή μου είναι φόβος. Τώρα δεν χρησιμοποιώ καθόλου τη δύναμή μου γιατί προσπαθώ να καταλάβω από τι υλικό είστε φτιαγμένοι και να μην επηρεαστώ. Γιατί είμαι σαν το χρυσό: Και να τον λιώσεις, θα παραμείνει χρυσός. Δεν αλλάζω. Δεν θα καταφέρετε να λιγοστέψετε τις δυνατότητες και τη δύναμή μου. Ακόμα κι αν δεν καλυτερέψετε τη συμπεριφορά σας απέναντι μου, δεν θα επιδιώξω να έρθω αντιμέτωπος μαζί σας, δεν θα γίνω σαν και σας. Θα παραμείνω όπως είμαι και κανείς δεν θα με σταματήσει να μιλάω για δικαιοσύνη.

Εδώ, σ’ αυτή την κοινωνία πολλοί νιώθουν τι θέλω να πω γιατί είναι γεμάτοι αισθήματα, μπορούν να καταλάβουν τους υπόλοιπους και γνωρίζουν τη σημασία της αλήθειας. Αντιλαμβάνονται την ευχαρίστηση στη μετάδοση της αγάπης μεταξύ όλων των δογμάτων. Τι όμορφο που είναι να ζεις σε μια κοινωνία που δεν ξέρει τα ψέματα ή το μίσος και εύχεται για την αγάπη και την ειρήνη.

Θα υπερασπίζομαι τη δικαιοσύνη και την ισότητα, θα παλέψω την αδικία. Θα υποστηρίζω τον αδικημένο. Θα νιώθω τον πόνο των άλλων κι ας κοστίσει αυτό την ίδια μου τη ζωή. Όχι λοιπόν σε μια ζωή δίχως ισότητα!

Θα είμαι η πένα που εκτοξεύει μελάνι δικαιοσύνης ώστε να κερδίσει ο αδικημένος και να κατεδαφιστεί η αδικία.

Ερωτήσεις.

Πού είναι αυτοί που λένε πως υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα; Μήπως είναι απλά λόγια και δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα; Ψάχνετε την απάντηση; Συγγνώμη, δεν υπάρχει απάντηση.

Αυτή δεν είναι όλη η ιστορία. Είναι ο πρόλογος. Είκοσι δύο (22) μέρες χωρίς τροφή, δεν έχω άλλες αντοχές. Θέλω να σας μιλήσω για το ρατσισμό και την ηθική κάποιων. Να σας πω τι έγινε στην Αίγυπτο. Να σας μιλήσω για όλα…”