Ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή η σύμβαση μεταξύ του ΤΑΙΠΕΔ και την Hellinikon Global I.S.A συμφερόντων Λάτση. Το πλαίσιο της σύμβασης ορίστηκε στη βάση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου των προηγούμενων κυβερνήσεων μαζί με τις νέες ήσσονος σημασίας τροποποιήσεις της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Λίγοι θα ήταν αυτοί που θα φανταζόντουσαν ότι το κόμμα, που είχε κάνει σημαία του τον αγώνα ενάντια στο ξεπούλημα του πρώην Αεροδρομίου του Ελληνικού πριν μερικά χρόνια, θα ήταν αυτό που θα διεκπεραίωνε με τόσο μεγάλη επιτυχία την σύμβαση, που θα οδηγήσει στην πιο αμφιλεγόμενη ανάπτυξη στη σύγχρονη ιστορία της Αθήνας.
Άλλη μια πολύ πετυχημένη διαπραγμάτευση
Τους προηγούμενους μήνες η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει ένα πρόσωπο σκληρού διαπραγματευτή απέναντι στους επενδυτές. Θα αναθέσει σε γνωστούς καθηγητές του ΕΜΠ μια “αντιπρόταση” ώστε να βελτιωθεί το σχέδιο της LAMDA, η οποία θα παρουσιαστεί στο τέλος της άνοιξης. Λίγες μέρες αργότερα τον Ιούνιο του 2016 θα ανακοινωθεί το MoU ανάμεσα στη LAMDA και το ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο όμως δεν υιοθετεί πρακτικά καμία από αυτές τις προτάσεις. Στην ουσία το σχέδιο Foster δεν τροποποιείται καθόλου και παραμένουν οι όροι που έχουν τεθεί με τον 4062/2012. Τότε ο κυβερνητικός τύπος παρουσίασε την εξέλιξη σαν ένα εν μέρη θρίαμβο. Η κυβερνητική αφήγηση είναι ότι κάποια πράγματα τα “πετύχαμε”, κάποια άλλα δεν τα πετύχαμε και είμαστε περίπου ισοπαλία. Το καλοκαίρι οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται με άξονα την ψήφιση της σύμβασης το φθινόπωρο. Φήμες και δημοσιεύματα αναφέρουν πιθανό τορπιλισμό όλης της επένδυσης λόγω του χαρακτηρισμού μεγάλου τμήματος ως αρχαιολογικό χώρο, αλλά επίσημα δεν υπάρχει κάποια αλλαγή στα πλάνα. Πριν από μερικές μέρες κατατίθεται προς ψήφιση το νομοσχέδιο κύρωσης της σύμβασης, το οποίο (προς καμία έκπληξη) δεν ξεφεύγει από τα συμφωνηθέντα των προηγούμενων μηνών, ενώ η τροπολογία για τα αρχαιολογικά αποσύρεται.
Η κυβέρνηση βέβαια προσπαθεί να πείσει ότι κάτι έκανε. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι δύσκολο να παρατηρήσει κανείς ότι όλα όσα παρουσιάζονται σαν θετικές αλλαγές, είτε προβλέπονταν από το νόμο του 2012, είτε ήταν ήδη στις προθέσεις του επενδυτή. Συγκεκριμένα:
- Τα 2000 στρέμματα ελεύθερου ανοιχτού πάρκου ήταν προϋπόθεση που έβαζε το θεσμικό πλαίσιο (ν.4062/2012 «αξιοποίηση του πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού». Το σχέδιο του Foster έτσι και αλλιώς δεν προέβλεπε “αποκλεισμούς” από το πάρκο. Τα επιπλέον 600 στρέμματα κοινόχρηστων (που υποτίθεται είναι κατάκτηση της διαπραγμάτευσης) προβλεπόταν επίσης με βάση της διατάξεις για τους κοινωφελείς-κοινόχρηστους χώρους και είναι αυτονόητα στον σχεδιασμό περιοχών πολυτελούς δόμησης. Υπάρχει περίπτωση μάλιστα να είναι και παραπάνω με βάση τα όσα έχει υπολογίσει ο μελετητής.
- Η κυβέρνηση υποτίθεται ότι μείωσε τον συνολικά δομημένο χώρο στα 2.700.000 τ.μ από τα 3.600.000. Στην πράξη αυτό δε σημαίνει τίποτα καθώς τέτοιου είδους αναπτύξεις καταρχήν συχνά δεν εξαντλούν την δόμηση που τους δίνεται. Χτίζονται τμηματικά και πολλές φορές ο επενδυτής επιλέγει να μη φτάσει μέχρι το τέλος. Γεγονός που είναι βέβαιο ότι θα γίνει και στη συγκεκριμένη περίπτωση.
- Ως προς το παραλιακό μέτωπο η «νίκη» της μικρής κάλυψης του 15% είναι επίσης κενό γράμμα. Καθώς η μικρή κάλυψη για τον επενδυτή αντισταθμίζεται από δυο ουρανοξύστες μεγέθους Ντουμπάι.
- Τίποτα δεν αλλάζει όσο αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σχεδίου. Της χρήσεις γης και βασικές λειτουργίες, τους όγκους και τον χαρακτήρα όλου του έργου.
Μια πόλη μέσα στην πόλη
Η πιθανή υλοποίηση της επένδυσης (έστω και τμήμα της) θα φέρει σημαντικές εξελίξεις σε μητροπολιτικό επίπεδο. Μια νέα πόλη μέσα στην πόλη, σχεδόν 30.000 κατοίκων σχεδιάζεται, χωρίς να υπολογίζουμε τους χώρους γραφείων και το εμπόριο θα αλλάξει την γεωγραφία του μητροπολιτικού συγκροτήματος της Αττικής. Για τους Δήμους της Νότιας Αθήνας θα σημάνει την παρακμή των εμπορικών τους κέντρων, ακόμη και των πετυχημένων όπως της Γλυφάδας, καθώς είναι βέβαιο ότι το νέο γιγάντιο Mall θα έχει κεντρικό ρόλο. Το κέντρο της Αθήνας θα οδηγηθεί σε έναν νέο γύρο παρακμής καθώς αρκετές κεντρικού χαρακτήρα δραστηριότητες θα μεταφερθούν στη νέα περιοχή ανάπτυξης.
Η κύρωση της σύμβασης είναι μια σημαντική ήττα για το κίνημα διεκδίκησης ελεύθερων και δημόσιων χώρων στην Αττική. Είναι επίσης και ένα σημαντικό μάθημα για από εδώ και πέρα. Η λογική της ανάθεσης έδειξε τα όριά της. Επιπλέον, ο θεσμικός δρόμος προς τη διαπραγμάτευση και η λογική ότι δε μένουμε απαθείς αλλά προσπαθούμε “να αλλάξουμε, ότι είναι δυνατόν να αλλάξει” οδηγεί πέρα από την ενσωμάτωση σε παταγώδη αποτυχία. Υπάρχει και κάτι καλύτερο από το να συστρατευθείς με την λογική της πάση θυσία ανάπτυξης (έστω και σε μια εναλλακτική κατεύθυνση) και αυτό περιλαμβάνει μερικές φορές, υπό το βάρος ενός πολύ αρνητικού συσχετισμούνα μην κάνεις τίποτα, αφήνοντας ανοικτές όλες τις δυνατότητες για το μέλλον. Όπως υποστηρίζουν οι Logan και Molotch στην επετειακή έκδοση του γνωστού του βιβλίου Urban Fortunes “Για τους ανθρώπους σε όλα τα μέρη του κόσμου, ακόμη και για αυτούς που βρίσκονται χαμηλά στην ιεραρχία η κατάλληλη στάση πρέπει να είναι κριτική. Υπάρχουν λίγες επιλογές για τους αδύναμους και συχνά η απάντηση της εξουσίας είναι σκληρή. Αλλά όπου είναι ανθρωπινός δυνατό η “καμία ανάπτυξη” είναι μια καλή πολιτική στρατηγική. Αυτό το στάτους κβο πρέπει να αντιμετωπίζεται όσο το δυνατό καλύτερα από την εναλλακτική της ανάπτυξης. Δεν χρειάζεται πάντα να κάνουμε κάτι, θα κάτσουμε εδώ που είμαστε”.
Οποιαδήποτε πρόταση από την πλευρά του κινήματος για τον χώρο του πρώην αεροδρομίου πρέπει να την ξανασκεφτούμε από την αρχή. Η εισαγωγή στοιχείων αυτοδιαχείρισης θα μπορούσε να είναι μία απάντηση στα σχέδια επιχειρηματικής αξιοποίησης, περισσότερο ή λιγότερο εντατικά. Υπάρχει ακόμη δρόμος και το κίνημα των κατοίκων της Νότιας Αθήνας μπορεί να ανασυγκροτηθεί και να αντιπαλέψει την εφαρμογή της σύμβασης.
Αλίκη Κοσυφολόγου
Αντώνης Φάρας