Μετάφραση: Γιώργος Σουβλής
Το πρωτοπόρο δοκίμιο του Fredric Jameson An American Utopia αμφισβητεί ριζοσπαστικά αριστερές εννοιολόγησεις για το τι συγκροτεί μια χειραφετημένη κοινωνία. Ο Jameson διερωτάται “Εάν οι επιχειρήσεις, τα επαγγέλματα, η θρησκεία ακόμη και τα εργατικά συνδικάτα (πόσο δε μάλλον το ταχυδρομείο ή η μαφία) είναι ανεπαρκή οχήματα για την δυαδική εξουσία, τι έχει απομείνει στο ύστερο καπιταλισμό από ήδη οργανωμένους θεσμούς ικανούς για την ανάληψη ενός παράλληλου και αποφασιστικού επαναστατικού ρόλου που θα φέρει την ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή;
Αυτή είναι η στιγμή για να ονομάσουμε έναν τελικό υποψήφιο, το μόνο υποσύστημα το οποίο μπορεί να λειτουργήσει με ένα πραγματικά επαναστατικό τρόπο. Είναι μια σκέψη που την είχα κάνει πολλά χρόνια πριν εξαιτίας ενός σκίτσου ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς σκιτσογράφους. Νομίζω ότι αυτή η σκέψη έγινε την πρώτη χρονιά της προεδρίας του Eisenhower ή μπορεί και κατά την διάρκεια της εκλογικής καμπάνιας του όταν τα τελευταία ίχνη του New Deal ακόμη επιβίωναν στην ατυχή καμπάνια του Truman για κοινωνικοποιημένο σύστημα υγείας βασισμένο στο αγγλικό και το καναδικό μοντέλο. O Eisenhower – υποθετικά – γεμάτος παράσημα στην στρατιωτική του στολή χαλαρώνει στο βάθος του προεδρικού δωματίου εργασίας των ΗΠΑ επισημαίνοντας, “εάν θέλουν κοινωνικοποιημένη ιατρική περίθαλψη θα πρέπει απλά να υπηρετήσουν στο στρατό όπως έκανα και εγώ.” Αυτή είναι στην πραγματικότητα η ίδια στρατηγική που εγώ προτείνω, η συνταγή για μια νέα μορφή δυαδικής εξουσίας.
Παρακάτω παρουσιάζουμε ένα απόσπασμα από την ανανεωμένη και διευρυμένη εκδοχή του κειμένου του Jameson που συμπεριλήφθηκε στο An American Utopia: Dual Power and the Universal Army μια συλλογή κειμένων επιμελημένη από το Slavoj Žižek που περιλαμβάνει απαντήσεις στο κείμενο του Jameson από τους Jodi Dean, Saroj Jiri, Agon Hamza, Kojin Karatani, Kim Stanley Robinson, Frank Ruda και Kathi Weeks.
Έχοντας αποδοκιμάσει ήδη αρκετές φορές την αναβίωση των ξεπερασμένων κλάδων της φιλοσοφίας – ηθική, αισθητική – σε μια μεταμοντέρνα κατάσταση μη διαφοροποίησης στην οποία, αντιθέτως, τα διάφορα υποπεδία ενός τέτοιου πεδίου θα πρέπει να αναδιπλωθούν και να εξαφανιστούν (και ίσως μαζί με αυτά και η φιλοσοφία καθαυτή), είμαι στην ευχάριστη θέση να κάνω το ίδιο και στην πολιτική θεωρία. Θα πρέπει να είναι σαφές ότι το μαράζωμα του κράτους αναπόφευκτα σημαίνει και το μαράζωμα αυτής της σκέψης για την οποία το αντικείμενο επί της ουσίας είναι το κράτος καθαυτό (η Πόλη).
Πράγματι προκειμένου να ιδωθεί αυτός ο νέος στρατός – ο καθολικός στρατός – υπό το κατάλληλο φως είναι αναγκαίο να καταλάβουμε πως δεν είναι μια νέα μορφή διακυβέρνησης αλλά μια νέα κοινωνική δομή, η καλύτερα ακόμη, μια νέα κοινωνικοοικονομική δομή όπως θα δούμε. Στην μεταβατική φάση- αυτής της δυαδικής εξουσίας – η συνύπαρξη του παλιού κράτους και του νέου φαίνεται πράγματι να είναι ένας ανταγωνισμός κυβερνητικών εξουσιών• σταδιακά, ωστόσο, θα γίνει σαφές ότι είναι το παλιό κράτος το οποίο επί της ουσίας είναι η “κυβέρνηση” και είναι προσδιορισμένο ως τέτοιο να “μαραζώσει” και η νέα κοινωνική δομή η οποία είναι στην πραγματικότητα η κοινωνία εν σύνολο ή, εάν προτιμάται, η ολοκλήρωσης της “κοινωνίας των πολιτών” την οποία ο Hegel στην εποχή του θεώρησε απλά την σφαίρα της ιδιωτικής ζωής, των επιχειρήσεων και του εμπορίου. Υπάρχουν υπαινικτικές αναλογίες με αυτήν την διαδικασία στην αρχαιότητα: για παράδειγμα, όταν ο Αύγουστος ίδρυσε την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ως τέτοια ήταν προσεκτικός ώστε να αφήσει τους θεσμούς της Δημοκρατίας ως είχαν. Η σύγκλητος συνέχισε να υπάρχει, να συγκαλείται και να συσκέπτεται, να δίνει μακροσκελής λόγους παρόμοιους με αυτούς των φυλάρχων που είχαν προγενέστερα (για τους οποίους έχουμε ήδη μιλήσει) και όλα αυτά λειτουργούσαν αποτελεσματικά.
Εν τω μεταξύ η αρχαιότητα διαθέτει μεθόδους αντιμετώπισης του φόβου της δικτατορίας που αναπόφευκτα προκύπτει σε βιολογικά είδη σαν το δικό μας στο οποίο η συλλογικότητα είναι τόσο απόλυτα διαζευγμένη από την εξατομίκευση. Πράγματι, η ίδια η λέξη απορρέει από αυτό τον αξιοσημείωτο θεσμό σύμφωνα με τον οποίο, σε μια κατάσταση κρίσης, εκχωρείται σε ένα άτομο κάποιου μοναδικού χαρίσματος εξαιρετική εξουσία για περιορισμένο χρονικό διάστημα μετά το οποίο επιστρέφει πίσω στην ισότητα με τον υπόλοιπο πληθυσμό (ή είναι συχνότερο απλά να εξορίζεται). Η ίδια η κρίση στην συνέχεια, σκόπιμα διέπεται από ένα άλλο αρχαίο θεσμό, τον ναό του Ιανού, του οποίου οι πόρτες είναι επίσημα ανοικτές στην έναρξή της και κλείνουν ξανά για να σηματοδοτήσουν την επιστροφή στην κανονικότητα και το κλείσιμο της διακυνδύνευσης σε μια προσπάθεια θεσμοποίησης αυτού που ο Carl Schmitt κοινώς έχει θεωρητικοποιήσει ως “κατάσταση εξαίρεσης”.
Αυτά τα κράτη συχνά κατανοούνται με όρους παρόμοιους με την συμπτωματική αμερικάνικη παρανόηση του William James ότι στην Αμερική οι πόλεμοι είναι το ηθικό ισοδύναμο της συλλογικής δράσης όντας παρών στην μεγάλη αμερικάνικη ουτοπία του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Στην αδελφή κατάσταση της οικονομικής αναρχίας του ύστερου καπιταλισμού και της ανεπανόρθωτης οικολογικής καταστροφής της φύσης από την σύγχρονη βιομηχανική εκμετάλλευση (της οποίας ο συγχρονισμός δεν είναι τυχαίος) θα πρέπει να εφεύρουμε νέα χρονικά μοντέλα κρίσης, μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα, από αυτά που αποδόθηκαν στους πολέμους.
Θα πρέπει να διορθώσουμε την συνήθεια να σκεφτόμαστε πολιτικά καθότι η πολιτική είναι τέχνη της εξουσίας και του κράτους. Εάν το κράτος επί της ουσίας μαραζώσει τότε με βεβαιότητα θα πρέπει να περιμένουμε και τον μαρασμό της πολιτικής θεωρίας ως φυσικό επακόλουθο αυτού. Καθώς θα συνεχίσω να στοχεύω κριτικά την πολιτική θεωρία κατά την διάρκεια όλο του κειμένου και να υποστηρίζω την αντικατάσταση της από ένας κατάλληλο ουτοπικό τρόπο σκέψης, θα εξηγήσω εδώ την βασική μου θέση η οποία είναι ότι τα κύρια στοιχεία της πολιτικής σκέψης εγκαθιδρύθηκαν χιλιάδες χρόνια πριν από τον Πολύβιο και την κωδικοποίηση του για τους τρεις τύπους της διακυβέρνησης (ή του κράτους) και των εκφυλισμένων μορφών τους. Τα πάντα από τότε (συμπεριλαμβανομένου και του Μακιαβέλι) οργανώνουν την επινόηση μορφών συγκρότησης κράτους που ταιριάζει σε αυτές τις τρεις μορφές οι οποίες λαμβάνονται ως οντολογία – που είναι δεδομένες εξαρχής – ενώ η αναίρεση του σχήματος από τον Rousseau στο Κοινωνικό Συμβόλαιο πολύ σπάνια έχει γίνει κατανοητό δια μέσου του ουτοπικού του συμπεράσματος.
Η πολιτική θεωρία λαμβάνει ως προβλήματα της ζητήματα χωρίς λύσεις• ο ουτοπικός στοχασμός λύσεις χωρίς προβλήματα. Η πρώτη συγκροτεί μια οντολογία που είναι αναγκαστικά υποχρεωμένη να εργαστεί εντός των ορίων του είναι και της πραγματικότητας ως υφίσταται. Ο δεύτερος στοχεύει στον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό του παρόντος και του συστήματος του: υπό αυτήν την έννοια είναι o αδελφός της επαναστατικής σκέψης και σήμερα καταλαμβάνει τον χώρο της επαναστατικής πολιτικής η οποία δεν έχει πλήρως εκδιπλωθεί εκ νέου μετά τους μετασχηματισμούς της παγκοσμιοποίησης και της μετανεωτερικότητας, του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα. Η ουτοπική σκέψη απαιτεί μια αναθεώρηση της περίφημης ρήσης του Gramsci η οποία τώρα μπορεί να αναδιατυπωθεί σε: κυνισμός της διανόησης, ουτοπιανισμός της βούλησης. Ένας γενικευμένος κυνισμός είναι πράγματι ένας τρόπος να χαρακτηριστεί η πολιτική διαφάνεια της σύγχρονης ή μεταμοντέρνας κοινωνίας στην οποία “γνωρίζουν τι κάνουν και το κάνουν παρά ταύτα” και στην οποία ο καθένας είναι μαρξιστής και καταλαβαίνει την δυναμική και την λεηλασία του καπιταλισμού χωρίς να νιώθει ότι είναι ικανός να κάνει κάτι για αυτά.
Το πρόβλημα με τα αντιπροσωπευτικά συστήματα εδράζεται βαθιά στην ίδια την φύση της πολιτικής σκέψης καθαυτής, της οποία το ίδιο το όνομα συγκαλύπτει την αναφορά σε μια συγκεκριμένη μορφή πολιτικής οργάνωσης βασισμένη στην δουλεία – την Πόλη. Αυτό το οποίο θα επιθυμούσα να υποστηρίξω εδώ σε μεγαλύτερο εύρος είναι μια κριτική της πολιτικής φιλοσοφίας εν γένει: σχεδόν ήδη υπονοείται σαφώς στον τρόπο που ο μαρξισμός επιζητά την αναθεμελιώση της κοινωνικής και πολιτικής ερμηνείας στην οικονομία και τις τάξεις• αλλά μπορούμε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο από άλλο δρόμο επισημαίνοντας την αποτυχία ολόκληρης της πολιτικής θεωρίας να συγκροτήσει το αντικείμενο της, το οποίο είναι η συλλογικότητα ως τέτοια. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο φιλοσοφικά, όπου οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να συμφωνήσουν πως δεν υπάρχει επαρκής τρόπος σκέψης της υποκειμενικότητας για την οποία οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές έχουν επιχειρήσει να διαλύσουν τις ιδεολογικές συλλήψεις που επικεντρώνουν στο επονομαζομένο υποκείμενο και έχουν προτείνει μια ποικιλία αβάσιμων εναλλακτικών από πολλαπλές υποκειμενικές θέσεις μέχρι ριζοσπαστική διάκριση της συνείδησης ως τέτοιας από τις διάφορες έννοιες του εαυτού και των ατομικών ταυτοτήτων.
Θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να κάνουμε το ίδιο με όλες τις μορφές στις οποίες οι στοχαστές έχουν αποτύχει σχεδόν με τον ίδιο τρόπο να εννοιολογήσουν τις συλλογικές οντότητες. Θα ήθελα να θέσω ένα φιλοσοφικό επιχείρημα στο σημείο αυτό• Υποθέτω ότι είναι ένα επιχείρημα καντιανής φύσης στο μέτρο που εμπεριέχει την αδυναμία της σκέψης συγκεκριμένου είδους πραγμάτων (όπως το ιδιαίτερο αντικείμενο αυτό καθ’ αυτό που ονομάζεται συνείδηση το οποίο κανένας φιλόσοφος δεν μπόρεσε να περιγράψει)• το ίδιο μου φαίνεται να ισχύει και για την συλλογική πραγματικότητα. Το οποίο έχει να κάνει με το ότι ανήκοντας στην δική μας ατομικότητα ως βιολογικά υποκείμενα, το συλλογικό ως τέτοιο είναι αδύνατο να εννοιολογηθεί. Αυτό το επιχείρημα το οποίο προσπαθούσε ο Rousseau να υποστηρίξει στο Κοινωνικό Συμβόλαιο προτείνοντας ενός είδους ασύλληπτη μη παραστάσιμη “ρυθμιστική ιδέα” στην “γενική του βούληση”• όταν ο Kant επαίνεσε την ανάδυση του γραπτού συντάγματος δεν υποστήριζε κάπου τύπου διακυβέρνηση ή κράτους αλλά ξεχώριζε την στιγμή όπου μια συλλογικότητα “ωριμάζει” (την ωρίμανση ενός ατόμου όταν σταματά να χρειάζεται καθοδήγηση) λαμβάνοντας το καθήκον της διαμόρφωσης μιας νέας κοινωνίας ως μια ενσυνείδητη και συλλογική πράξη.
Αλλά σε αυτό το σημείο πρέπει να σταματήσω και να διορθώσω τις παρανοήσεις της καντιανής διατύπωσης που είναι πιθανό να διαιωνιστεί διότι το δίλημμα στο στοχασμό της συλλογικότητας στην νεωτερικότητα έχει οδηγήσει σε ένα μη αποδεκτό αποτέλεσμα, το οποίο είναι από τον Αριστοτέλη στο Kant και πέρα, η προκατάληψη ότι ο απόλυτος στόχος και ολοκλήρωση της πολιτικής θεωρίας εδράζεται στην δημιουργία συντάγματος θεωρούμενο ως το τέλος μιας επανάστασης παρά η αποθέωση της. Μου αρέσει η εξαιρετική ανάλυση του Toni Negri στην οποία δείχνει πως ο ερχομός της συγκροτημένης (συνταγματικής) εξουσίας διέκοψε αυτή την σύντομη στιγμή ελευθερίας της σύνταξης της εξουσίας. Αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η ισχύ του σχήματος για τον παγκόσμιο στρατό είναι πως διατέμνει το ομοσπονδιακό σύστημα με έναν απολύτως καινοτόμο τρόπο παραβιάζοντας τα σύνορα του και προσεκτικά οριοθετώντας το χωρίς να το ακυρώνει αφήνοντας τον χάρτη του ανέπαφο κάτω από μια απολύτως διαφορετική τοπολογία.
Αλλά για να επιστρέψουμε στο επιχείρημα μου για το συλλογικό (χρησιμοποιώντας τον πιο ουδέτερο όρο για κάτι που εξ ορισμού δεν μπορεί να ονομαστεί πόσο μάλλον να εννοιολογηθεί) και να συζητήσουμε σε βάθος την θεωρία του για την μη δυνατότητα αναπαραστασιμότητας του: κάποιος πρέπει να εξετάσει τους διάφορους υποψήφιους – φυλή, Κλαν, ομάδες, κοινότητες, κοινωνίες, όχλος, λαοί, έθνη, δημοκρατίες, συνεταιρισμούς, πλήθη (θα πρέπει να προσθέσω ότι η έννοια της κοινωνικής τάξης δεν είναι μια έννοια αυτής της τάξης)- για να διαπιστώσει ότι όλες τους μακροπρόθεσμα είναι προβληματικές και ιδεολογικές. Υιοθετώ μια καντιανή κριτική θεώρηση της αδυναμίας του “λόγου” να στοχαστεί, πόσο μάλλον να ονομάσει το πολλαπλό και το πληθυντικό, ένα δίλημμα το οποίο γενικά προκύπτει όταν η άλλη ακατανόμαστη πραγματικότητα – ο πληθυσμός – κάνει την σκανδαλώδη παρουσία της αναπόφευκτη ωστόσο ακατανόμαστη. “Un peuple à venir/ ένας μελλοντικός λαός” ήταν η σοφή εκδοχή του Deleuze αυτής της αντιπροσωπευτικής αδυναμίας: υπονοώντας ότι οποιοδήποτε όνομα, προτείνοντας πως ένα τέτοια πράγμα υπήρχε, ήταν μια καταστολή και μια κανονιστική ή καταπιεστική ιδεολογία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο πληθυντικός αποκλείει τόσο τις πλειοψηφίες όσο και τις μειοψηφίες• επίσης εξηγεί γιατί η πολιτική θεωρία δεν μπορεί να είναι ουσιώδης κλάδος.
Έδωσα ένα γρήγορο παράδειγμα των περιορισμών της πριν συνεχίσω.
Πρόσφατα η παλιά αστήριχτη έννοια της υπανάπτυξης – μη επαρκής επειδή, όπως ο Robert Kunz κατέδειξε – συνεπάγεται ότι η ανάπτυξη και η υποτιθέμενη νεωτερικότητα είναι ακόμη εφικτές – έχει πετύχει με ένα νέο σλόγκαν αυτό του “αποτυχημένου κράτους”: μια ψευδό-έννοια η οποία δεν μπορεί να αποδοθεί στους νεοσυντηρητικούς στο βαθμό που συνιστά σήμερα την βάση για κάθε εξωτερική πολιτική. Αυτή η έννοια γίνεται ακόμη πιο γελοία υπό το φως του γεγονότος ότι όλα τα κράτη σήμερα είναι αποτυχημένα κράτη συμπεριλαμβανομένου αυτού (των Ηνωμένων Πολιτειών). Κανένα από αυτά δεν λειτουργεί, κανένα από αυτά δεν μπορεί να μπαλωθεί με τα τσιρότα της προπαγάνδας. Ούτε οι δικτατορίες δεν λειτουργούν πλέον όπως έχουμε πρόσφατα διαπιστώσει• και καταλήγουμε, πρόθυμα ή όχι, στο σκανδαλώδες συμπέρασμα του Samuel Huntington το οποίο είναι ότι όσο περισσότερη δημοκρατία υπάρχει τόσο περισσότερο ακυβέρνητο είναι ένα κράτος – πράγματι, η γνήσια δημοκρατία είναι ατίθαση και ασύμβατη με τον καπιταλισμό. Θα πρέπει, ωστόσο, να συνάγουμε το αντίθετο συμπέρασμα από αυτό και σαν αποτέλεσμα να εγκαταλείψουμε τη διακυβέρνηση πλήρως.
Στην πραγματικότητα κανείς δεν θέλει πλέον το κράτος, αποτυχημένο ή όχι. Όλες οι συνιστώσες είναι ενωμένες στην αποκήρυξη του. Αλλά καθότι το κράτος είναι το προνομιακό αντικείμενο της πολιτικής θεωρίας θα πρέπει να εγκαταλείψουμε συνάμα και την πολιτική θεωρία. Επιστρέφω ως εκ τούτου στην πρόταση μου πως ο πληθυσμός είναι τόσο το εννοιολογικό και το κοινωνικό σκάνδαλο: αυτό το φιλοσοφικά εκφοβιστικό πράγμα το οποίο αποκαλείται ο “άλλος” το οποίο έχει στοιχειώσει της σύγχρονη πολιτική σκέψη τις τελευταίες δεκαετίες είναι στην πραγματικότητα πληθυντικός και είναι ο πληθυσμός ως τέτοιος που συνιστά την ετερότητα.
Όχι ο υπερπληθυσμός όπως στην σκέψη του Malthus•όχι η χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, η γαλλική σκέψη του πρώιμου εικοστού αιώνα (μαζί με άλλες χώρες σήμερα)•αλλά απλά το απόλυτο πλήθος και η πολλαπλότητα.
Ούτε αυτό το σκάνδαλο του πραγματικού μπορεί να διαφύγει σε άλλη κατεύθυνση με την καταφυγή σε νοσταλγικές μικρό-ομάδες ή Κλαν ενός φανταστικού εθνικού τύπου, στα γκρουπούσκουλα της σημερινής πολιτικής, στους επονομαζόμενους “πολιτισμικού πολέμους” της σύγχρονης αμερικάνικης πολιτικής. Αυτές οι ενικότητες είναι αναποτελεσματικές τόσο -θεωρητικά και πρακτικά- όσο και οι καθολικότητες στις οποίες υποτίθεται ότι υπονομεύουν. Ωστόσο υπάρχουν πολύτιμα συμπτώματα της ανικανότητας του ύστερου καπιταλισμού να δώσει ακόμη και τα βασικά της συλλογικής ζωής• είναι η καρδιά ενός άκαρδου για να χρησιμοποιήσουμε μια παλιά περιγραφή του Marx για τις θρησκείες και τις εκκλησίες. Δεν έχει σκοπό να αντικαταστήσει τέτοιες φανταστικές ή καλύτερα φαντασιακές κοινότητες και μικρό-ομάδες όλων των ειδών ο καθολικός στρατός τον οποίο επικαλούμαι αλλά μου φαίνεται ότι υπάρχει καλύτερος τρόπος έτσι ώστε να τοποθετηθούν στις θέσεις τους (και να τους επιτραπεί να ανθήσουν όπως επιθυμούν) και αυτό μας φέρνει στην υποκατάσταση της πολιτικής και της πολιτικής θεωρίας από την ουτοπική σκέψη.
Αυτή είναι επίσης η στιγμή όταν μεταβαίνουμε από αυτό που απομένει ως ένα συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα – η θητεία ολόκληρου του πληθυσμού σε κάποια εξυμνημένη εθνική φρουρά – σε ένα διαφορετικό πράγμα το οποίο είναι η ενόραση ουτοπιών. Και εδώ σίγουρα ερχόμαστε σε μια γη χωρίς ιδιοκτήτη (η οποία επίσης είναι αυτή της δυαδικής εξουσίας) στην οποία οι αποτιμήσεις της τωρινής κατάστασης υποχωρούν στις ατομικές και ιδιωτικές ενοράσεις όλων των ειδών και στην οποία οι ορθολογικοί επαναστατικοί υπολογισμοί υποχωρούν ενώπιον της φαντασίας συμπεριλαμβανόμενων αυτών των τρελών και εκκεντρικών που ήταν οι σημαντικοί ουτοπικοί στοχαστές μας. Για αυτό, είναι η στιγμή στην οποία όλοι αρχίζουμε να αποκλίνουμε αντικαθιστώντας ιδιωτικές ουτοπικές τάσεις και εργαλεία με την διαυγή ανάλυση.
Αλλά δεν έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο ακόμη και προς το παρόν παραμένουμε σε μια κοινότοπη ιστορική και πολιτική πραγματικότητα. Αυτός ο στρατός που σήμερα έχουμε προσδιορίζεται ως εθελοντικός στρατός το οποίο σημαίνει ότι είναι ένα εμπορικό επάγγελμα όπως κάθε άλλο. Δεν είναι αναγκαίο νομίζω να υπενθυμίσω της ιστορία του στρατού αποτελούμενου από πολίτες από τους Έλληνες στον Μακιαβέλι και σε μεγάλο βαθμό περικλείει την Γαλλική επανάσταση. Αυτοί οι στρατοί, βασισμένοι στην επιστράτευση είχαν πολιτικές αποστολές ιδιαίτερα την περίοδο της νεωτερικότητας να σφυρηλατήσουν έθνη από πληθυσμούς οι οποίο δεν ήταν σε θέση να μιλήσουν την εθνική γλώσσα (καθαυτή μια πολιτική δημιουργία του νέου έθνους κράτους). Σίγουρα, σήμερα τα media αυτό το έχουν κάνει ήδη για εμάς αλλά η χρησιμότητα της αναλογίας εδράζεται σε ακριβώς αυτό το γεγονός, στο ομοσπονδιακό μας σύστημα ο στρατός είναι στην πραγματικότητα ο μόνος θεσμός ο οποίος είναι υπεράνω της δικαιοδοσίας των κρατικών νόμων και των συνόρων, διαχωρισμοί που ήταν μεταξύ των πιο σημαντικών αντιδραστικών αρχών εμπεδωμένων στο αμερικάνικο σύνταγμα το οποίο ήταν ένα από τα πιο επιτυχημένα αντεπαναστατικά σχέδια που επινοήθηκαν. Καμία πραγματική συστημική αλλαγή δεν μπορεί να λάβει χώρα χωρίς την κατάργηση του συντάγματος – ένα ιδρυτικό φετίχ, όπως έχω υποστηρίξει, και ένα τεκμήριο που η αριστερά θα ήταν τόσο απρόθυμη να εγκαταλείψει ως σωστό εξαιτίας της διακήρυξης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το ειδοποιό πλεονέκτημα του στρατού ως σύστημα είναι ότι υπερβαίνει αυτό το έγγραφο χωρίς να το καταργεί• συνυπάρχει με αυτό σε ένα διαφορετικό χωρικό επίπεδο και γίνεται για αυτόν τον λόγο δυνητικά ένα μοναδικό όργανο στην ανάδυση της δυαδικής εξουσίας.
Αναφορικά με την επιστράτευση, ήταν κατεξοχήν συμβολικό πως ο Nixon τελείωσε την επιστράτευση προκειμένου να θέσει τέρμα σε μια λαϊκή και πιο συγκεκριμένα φοιτητική αντίσταση στο πόλεμο του Βιετνάμ (ο Johnson είχε ήδη τροποποιήσει την επιστράτευση με στρατιές ταξικών και φυλετικών εξαιρέσεων προκειμένου να περιορίσει τον πολιτικό της αντίκτυπο). Πιο πρόσφατα κατά την διάρκεια του πολέμου του Ιράκ ή αυτό που μπορούμε να αποκαλέσουμε περίοδο Rumsfeld – αυτός ο επαγγελματικός στρατός είχε περαιτέρω ιδιωτικοποιηθεί- και επιμένω στην συνάφεια αυτής της λέξης για τον τρόπο που υπογραμμίζει την σχέση με την ποικιλία των άλλων οικονομικών ή ελεύθερης αγοράς ιδιωτικοποιήσεων ανά τον κόσμο που άρχισαν με τα καθεστώτα Thatcher και Reagan. Ο Rumsfeld ιδιωτικοποίησε περαιτέρω αυτόν τον εξειδικευμένο και μισθωμένο ιδιωτικό στρατό αναθέτοντας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις πολλές από τις λειτουργίες του τύπου Blackwater και εισάγοντας σύνθετη προηγμένη τεχνολογία προκειμένου να καταστήσουν άλλα περιττά τμήματα του στρατιωτικού δυναμικού – το οποίο σημαίνει την σμίκρυνση του δια μέσου της μηχανοποίησης του (μια διαδικασία που ο Marx περιέγραψε στο Κεφαλαίο). Αυτή η πολιτική σημαντική στιγμή στην ιστορία του σύγχρονου στρατού είχε μια πολιτική στόχευση πάνω και πέρα από την προσαρμογή της στις σύγχρονες επιχειρηματικές πρακτικές του ύστερου καπιταλισμού: ο στόχος ήταν να μετακινήσουν αυτή την μικρή επαγγελματική ομάδα που κατείχε το βεμπεριανό μονοπώλιο της βίας (σήμερα μόνο το 0.05 του πληθυσμού) από κάθε πιθανότητα μαζικής δημοκρατικής δράσης και περαιτέρω, να αφομοιωθεί στην δομή της αστυνομίας η οποία φαίνεται ότι έχει αναπτυχθεί σε παγκόσμια κλίμακα.
Έτσι το πρώτο βήμα στην ουτοπική μου πρόταση αναφορικά με την επανεθνικοποίηση του στρατού παρόμοιο με οποιουδήποτε αριθμού άλλων σοσιαλιστικών υποψηφιοτήτων για εθνικοποίηση (κάποιους από τους οποίους ανέφερα παραπάνω) με την επανεισαγωγή της επιστράτευσης για τον μετασχηματισμό του παρόντος στρατού σε μαζική λαϊκή δύναμη επιτυχημένης συνύπαρξης με μια ολοένα και μεγαλύτερη μη αντιπροσωπευτική “αντιπροσωπευτική κυβέρνησης” και ο μετασχηματισμός του σε ένα όχημα μαζικής δημοκρατίας.
Στο βαθμό που ο στρατός συνεχίζει να σχετίζεται με διάφορα πραξικοπήματα στην σύγχρονη εποχή ανά τον κόσμο καθώς και επίσης με τους πολέμους που καλείται να διαχειριστεί, θα προσδιορίσω άμεσα τα πιο σημαντικά βήματα σε αυτήν την διαδικασία. Πρώτα από όλα, το σώμα των υποψηφίων κληρωτών θα αυξηθεί συμπεριλαμβάνοντας τους πάντες από 16 μέχρι και 50 ή άμα προτιμάτε μέχρι τα 60, το οποίο σημαίνει σχεδόν ολόκληρο τον ενήλικο πληθυσμό. Ένα τέτοιο απείθαρχο σώμα δεν θα μπορεί να μισθώνεται από εδώ και έπειτα για εξωτερικούς πολέμους πόσο μάλλον για την διεξαγωγή επιτυχημένων πραξικοπημάτων. Προκειμένου να δοθεί έμφαση στην καθολικότητα της διαδικασίας, ας προσθέσουμε ότι τα άτομα με νοητική στέρηση θα έχουν κατάλληλες θέσεις εντός του συστήματος και πως οι πασιφιστές και οι αντιρρησίες συνείδησης θα τοποθετηθούν στον έλεγχο της ανάπτυξης των όπλων στις αποθήκες όπλων και σε παρόμοιες θέσεις.
Τώρα θα πρέπει να σας υπενθυμίσω το εύρος του στρατιωτικού συστήματος ιδιαίτερα πριν από τις απαλλαγές που επέβαλλε ο Rumsfeld. Έχουμε ήδη ξεκινήσει με την ιατρική φροντίδα και πιο συγκεκριμένα με τα νοσοκομεία των βετεράνων τα οποία είναι προς το παρόν στις έκτακτες δοκιμασίες την ίδια στιγμή που τα ίδια τα νοσοκομεία έχουν καταστεί μεγάλες επιχειρήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο νέο μας παγκόσμιο σύστημα σαφώς τα στρατιωτικά νοσοκομεία θα προσφέρουν ένα ελεύθερο εθνικό σύστημα υγείας προσβάσιμο στον καθένα (στο βαθμό που ο καθένας θα υπηρετεί την θητεία του ή θα είναι βετεράνος) και θα είναι ολόκληρο το κέντρο βαρύτητας της παγκόσμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Επίσης θα πρόσθετα την ευθύνη της φαρμακευτικής παραγωγής, του ελέγχου των ασθενειών και πειραματισμού με παραγωγή νέων φαρμάκων που θα αναδιοργανωθεί και θα τοποθετηθεί εντός του στρατού.
Θα πρέπει να επιδιώξουμε και έναν επαναπροσδιορισμό της εκπαίδευσης υπό την αιγίδα του στρατού όχι μερικώς για τα παιδιά του στρατιωτικού πληθυσμού αλλά για διάφορα προηγμένα πτυχία. Σήμερα είναι δύσκολο να σκεφτούμε οποιοδήποτε είδος προηγμένες εκπαίδευσης, με εξαίρεση ίσως τις σχολές που έχουν να κάνουν με τις επιχειρήσεις που δεν θα είναι αναγκαίες εντός αυτού του συστήματος (τα στρατιωτικά σώματα των μηχανικών για παράδειγμα). Μπορούμε να σκεφτούμε τις σοσιαλιστικές ή πρώην σοσιαλιστικές χώρες για μοντέλα αυτής της κατάστασης μας στις οποίες οι διάφοροι στρατοί περιλάμβαναν τέτοιες λειτουργίες όπως η παραγωγή ρούχων, φιλμ, μηχανών και όπως στην Κίνα – σωματείο συγγραφέων στα οποία οι διανοούμενοι οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες θα έβρισκαν χώρο και εισόδημα. Ο στρατός είναι αναμφισβήτητα η πηγή ανθρώπινου δυναμικού για ανακούφιση καταστροφών, αποκατάσταση υποδομών και κατασκευών και για άλλα παρόμοια ζητήματα• το ζήτημα της τροφοδοσίας φαγητού άμεσα θα θέσει αυτόν τον θεσμό (εάν θα συνεχίζει να προσδιορίζεται ως τέτοιος) υπεύθυνο για την παραγγελία και την παροχή της παραγωγής φαγητού και ως εκ τούτου του ελέγχου της θέσης αυτής της διατροφικής και αγρονομικής δραστηριότητας.
Αυτό είναι απόσπασμα από το βιβλίο An American Utopia: Dual Power and the Universal Army του Fredric Jameson.
Πηγή: http://www.versobooks.com/blogs/2772-fredric-jameson-universal-conscription-and-the-citizens-army
Αλίκη Κοσυφολόγου
Αντώνης Φάρας
K-lab Zone