Απλουστευμένη φιλοσοφία ή ένας τρόπος να δεις το μεγάλο, το ωραίο, το συγκλονιστικό

Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή. Όποιος δεν το κάνει αυτό, σέρνεται πίσω απ’ τη ζωή. Το ωραίο είναι κάθε τι που στολίζει τη ζωή. Η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση. Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη….”

Νίκος Μπελογιάννης

Εδώ και μήνες, από τότε που μπήκε η Άνοιξη, μου έχει γεννηθεί η επιθυμία να ξαπλώσω στο χορτάρι, να μ’ αφήσουν οι λαγοί του Rietlandpark να τους πλησιάσω και να παίξουμε. Το ίδιο και με τα κατσικάκια του Wageningen και τα νεογέννητα παπιά στη λιμνούλα δίπλα στο γραφείο μου. Χθες το βράδυ πέρασε απ’ το μπαρ που συχνάζουμε ένας ζητιάνος που κουβαλούσε μαζί του ένα ολόλευκο κουνέλι (αλμπίνο), το οποίο μας άφησε για λίγο στο τραπέζι, να το χαιδέψουμε έναντι αντιτίμου. Έτσι κατάφερα να έχω δυο λεπτά παιδιάστικης χαράς, την οποία εξαγόρασε η φίλη μου Ιωάννα με ένα ευρώ, μια και δε μου βρίσκονταν ψιλά. Θα έλεγε κανείς ότι περνάω μια φάση παλιμπαιδισμού ή ότι μόνιμα παλιμπαιδίζω. Όμως αυτός ο παλιμπαιδισμός δεν είναι τίποτε άλλο απ’ τη συνειδητοποίηση της αποξένωσης του ανθρώπου απ’ τη φύση και τα ζώα. Και όχι μόνο..

Ο μοντέρνος αστικός πολιτισμός μας με το φετιχισμό του εμπορεύματος και του χρήματος και την υπερ-κατανάλωση αγαθών οδηγεί από καιρό στην αλλοτρίωση του ανθρώπου απ’ τη φύση του και την εργασία του με διάφορους τρόπους, όπως τους περιέγραψε ο Μαρξ στα Χειρόγραφα του 1844. Στις μέρες μας ο μοντέρνος πολιτισμός γερνάει και γεννάει ακόμα περισσότερες αντιφάσεις, όπως ένας γέρος αποκτά επιπρόσθετες παραξενιές με το πέρασμα του χρόνου. Ελέγχουμε όλο και περισσότερο τα φυσικά φαινόμενα, συνεχίζουμε να κρατάμε δείγματα άγριας ζωής σε ζωολογικούς κήπους και να κανονικοποιούμε, προγραμματίζουμε την επαφή μας με άλλα ανθρώπινα όντα θέτοντας χρονικούς περιορισμούς. Όλα αυτά είναι γνωστά απ’ την εποχή του Παπαλάγκι ^σ.1Ο Παπαλάνγκι : Οι λόγοι του φύλαρχου Τουιαβίι από το νησί Τιαβέα του Νότιου Ειρηνικού / εικονογράφηση Maxime Van Eerd – Schenk · μετάφραση Κατερίνα Λιάπτση, Δημοσθένης Δασκόπουλος. – 2η έκδ. – Αθήνα : Ύψιλον, 2005 και των αποικιοκρατικών εκθέσεων στις Ευρωπαικές πρωτεύουσες του 19^ου και 20^ου αιώνα, όπου οι πολιτισμένοι δυτικοί μπορούσαν να θαυμάσουν και να αποδοκιμάσουν καθετί το «εξωτικό» και «υπανάπτυκτο».

Με το σαρωτικό κύμα του νεοφιλελευθερισμού τις τελευταίες δεκαετίες και την τρέχουσα συστημική κρίση, το πέρασμα στη μετα-δημοκρατία του Κόλιν Κράουτς ^σ.2Crouch, Colin. Μεταδημοκρατία / Κόλιν Κράουτς · μετάφραση Αλέξανδρος Κιουπκιολής. – 1η έκδ. – Αθήνα : Εκκρεμές, 2006. με την απόλυτη αυτονομία της οικονομικής σφαίρας και τον ταυτόχρονο κατακερματισμό των κοινωνικών ταυτοτήτων (οικολογικές, φεμινιστικές κλπ), το χάσμα αυτό του ανθρώπου απ’ το όλον των κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων  μεγαλώνει, με έναν καινούριο αντιφατικό τρόπο: Ενώ ελέγχουμε ακόμα περισσότερο τη φύση, τα ζώα, το σεξ, δεν ελέγχουμε τον τόπο διαμονής μας, τα ωράρια και τις συνθήκες εργασίας μας. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας αναβάλλουμε τη γέννηση παιδιών αλλά παραιτούμαστε απ’ το οκτάωρο και τις συλλογικές συμβάσεις στον ιδιωτικό τομέα, απ’ τη δημόσια εκπαίδευση και τη δυνατότητα να εργαζόμαστε εκεί που γεννηθήκαμε. Η περιπέτεια του Εράσμους και η περιήγηση στα αχαρτογράφητα νερά ενός μεταπτυχιακού στο εξωτερικό έχει μετατραπεί σε μόνιμη συνθήκη, σε μια κινητή φυλακή ευελιξίας και προσαρμογής. Στη σκέψη να γυρίσεις και να χτίσεις κάτι με εργαλείο τη μητρική σου γλώσσα, επανέρχεται ο αντίλογος του απομονωτισμού ή έστω της έλλειψης επαγγελματικών ευκαιριών.

Η ευκαιρία να ελέγξουμε αυτά που θα ‘πρεπε να ελέγχουμε, ό,τι βρίσκεται εντός του ελέγξιμου κοινωνικά κύκλου της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως η γραφειοκρατία και η συσσώρευση κεφαλαίου και η ευκαιρία να αφήσουμε ελεύθερα αυτά που θα ‘πρεπε να αφήσουμε ελεύθερα, τη φύση και τα ζώα, είναι πάντα εδώ… και περιμένει να την αδράξουμε. Οι ευκαιρίες για καριέρα και κατανάλωση μπορούν πάντα να περιμένουν. Το παιδί που γεννιέται με ένα ποίημα του Ρίτσου στο στόμα δε μπορεί πια να περιμένει. Η εντατικοποιημένη ανάπτυξη ως αίτημα αποχωρεί για να δώσει χώρο στη χαμένη μας εντοπιότητα και δημιουργικότητα. Δεν υπάρχει εναλλακτική: δε μπορούμε να πάμε πίσω αλλά ούτε και να μείνουμε στάσιμοι. Οδεύουμε αενάως προς μια αλλαγή της υλικής και κοινωνικής πραγματικότητας με την κατευθυνση και το πρόσημο που εμείς θα της δώσουμε.

Κλεονίκη Αλεξοπούλου

Άμστερνταμ, 7 Ιουλίου 2016